𝗘𝘁𝗶𝗸𝗮, 𝗟𝗶𝗴𝗷𝗶, 𝗣𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗮 𝗱𝗵𝗲 𝗥𝗲𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗼𝗻𝗶: 𝗡𝗷𝗲 𝗧𝗿𝗶𝗻𝗼𝗺 𝗾𝗲 𝗡𝗱𝗶𝗸𝗼𝗻 𝗱𝗵𝗲 𝗡𝗷𝗲 𝗶 𝗞𝗮𝘁𝗲𝗿𝘁 𝗾𝗲 𝗤𝗲𝗻𝗱𝗿𝗼𝗻 𝗺𝗯𝗶 𝗧𝗮

 

Shoqëria njerëzore është një ekuilibër i brishtë mes rregullave të shkruara dhe normave të pashkruara, mes asaj që është ligjore dhe asaj që është e drejtë, mes asaj që është e dobishme dhe asaj që është e moralshme. Në këtë ndërthurje komplekse, katër elementë themelorë kanë formësuar civilizimin: etika, ligji, politika dhe religjioni. Secili ka një rol të qartë, por është pikërisht ndërveprimi mes tyre që shpesh i jep historisë një kahje të re.

𝗘𝘁𝗶𝗸𝗮: 𝗥𝗿𝗲̈𝗻𝗷𝗮 𝗲 𝗗𝗿𝗲𝗷𝘁𝗲̈𝘀𝗶𝘀𝗲̈

Etika është filozofia e së mirës dhe е së keqes, një sistem vlerash që shkon përtej detyrimeve ligjore dhe kufizimeve politike. Para se të ekzistonin shtetet dhe para se të shkruheshin ligjet, njerëzit orientoheshin nga një ndjenjë e brendshme drejtësie. Kjo ndjenjë është ajo që frymëzoi Sokratin të refuzonte të shpëtonte veten nga një ligj i padrejtë, është ajo që bëri Gandhin të kundërshtonte kolonializmin paqësisht, dhe është ajo që e bën një qytetar të ndershëm të respektojë një parim moral edhe kur ligji hesht për të.

Por etika nuk është një koncept absolut. Në një botë me interesa të ndryshme, ajo sfidohet dhe rivlerësohet vazhdimisht. Ajo që një shoqëri e sheh si etike në një epokë mund të shihet si e gabuar në një tjetër. Pikërisht për këtë arsye, ligji dhe politika ndërhyjnë për të vendosur një rregull mes mendimeve të ndryshme mbi moralin.

𝗟𝗶𝗴𝗷𝗶: 𝗞𝗼𝗻𝘀𝘁𝗿𝘂𝗸𝘀𝗶𝗼𝗻𝗶 𝗶 𝗗𝗿𝗲𝗷𝘁𝗲̈𝘀𝗶𝘀𝗲̈ 𝗜𝗻𝘀𝘁𝗶𝘁𝘂𝗰𝗶𝗼𝗻𝗮𝗹𝗲

Ligji është përpjekja për të institucionalizuar etikën. Ai është i shkruar dhe i kodifikuar, duke synuar të vendosë një standard të qartë për të gjithë. Mirëpo, historia na ka treguar se jo gjithmonë ligji përputhet me etikën. Ligji romak dikur legjitimonte skllavërinë, ligjet koloniale lejonin shfrytëzimin, dhe në disa vende edhe sot, ka ligje që shtypin lirinë e individit.

Kur një ligj nuk bazohet në etikë, ai kthehet në një mjet represiv. Kjo është arsyeja pse çdo shoqëri demokratike duhet të ketë mekanizma që e sfidojnë ligjin kur ai bie ndesh me të drejtat themelore të njeriut. Gjykatat kushtetuese, referendumi qytetar dhe protestat demokratike janë mjetet që sigurojnë që ligji të mos devijojë nga drejtësia e vërtetë.

𝗣𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗮: 𝗔𝗿𝘁𝗶 𝗶 𝗕𝗮𝗹𝗮𝗻𝗰𝗲̈𝘀 𝗺𝗲𝘀 𝘁𝗲̈ 𝗠𝘂𝗻𝗱𝘀𝗵𝗺𝗲𝘀 𝗱𝗵𝗲 𝘁𝗲̈ 𝗗𝗿𝗲𝗷𝘁𝗲̈𝘀

Politika është arena ku etika dhe ligji përplasen, ndërthuren dhe shpeshherë manipulohen. Në thelb, politika duhet të jetë shërbim, një përpjekje për të çuar përpara të mirën e përgjithshme. Por në praktikë, ajo shpeshherë është një luftë për pushtet. Politikanët, nëse nuk i përmbahen një kodi etik të fortë, e përdorin ligjin jo për të mbrojtur të drejtën, por për të mbajtur pushtetin.

Në një sistem demokratik, politika nuk duhet të jetë mjeti i forcës, por i argumentit. As të jetë rob i interesave ekonomike, as të jetë skllav i ideologjive të ngurta. 𝗡𝗷𝗲̈ 𝗽𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗲̈ 𝗾𝗲̈ 𝗻𝘂𝗸 𝗲̈𝘀𝗵𝘁𝗲̈ 𝗲 𝗺𝗯𝗲̈𝘀𝗵𝘁𝗲𝘁𝘂𝗿 𝗻𝗲̈ 𝗲𝘁𝗶𝗸𝗲̈ 𝗽𝗿𝗼𝗱𝗵𝗼𝗻 𝗮𝘂𝘁𝗼𝗸𝗿𝗮𝗰𝗶; 𝗻𝗷𝗲̈ 𝗽𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗲̈ 𝗾𝗲̈ 𝗶𝗻𝗷𝗼𝗿𝗼𝗻 𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗻 𝗽𝗿𝗼𝗱𝗵𝗼𝗻 𝗮𝗻𝗮𝗿𝗸𝗶.

𝗥𝗲𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗼𝗻𝗶: 𝗙𝗼𝗿𝗰𝗮 𝗾𝗲̈ 𝗲 𝗡𝗴𝗷𝗶𝘇 𝗱𝗵𝗲 𝗲 𝗦𝗳𝗶𝗱𝗼𝗻 𝗦𝗵𝗼𝗾𝗲̈𝗿𝗶𝗻𝗲̈

Ndryshe nga tre të parët, religjioni nuk është as thjesht një sistem rregullash si ligji, as një sistem vlerash të hapura për debat si etika, as një mjet për të arritur pushtetin si politika – megjithëse historikisht ka qenë i ndërlidhur me të tre. Religjioni është burimi i parë i shumë parimeve etike që më pas u bënë ligje. Ai është frymëzimi i qindra miliona njerëzve për të ndjekur rrugën e moralit, por ka qenë edhe justifikimi për shumë padrejtësi.

Në shoqëritë moderne, dilema më e madhe është raporti mes religjionit dhe shtetit. A duhet që ligjet të bazohen në norma fetare? A duhet që politika të ndikohet nga dogmat? Historia na tregon se kur religjioni bëhet mjet i politikës, ai degjeneron në një instrument shtypjeje. Kur, përkundrazi, mbetet në sferën e vlerave individuale dhe morale, ai mund të jetë një forcë për të mirën shoqërore.

𝗣𝗲̈𝗿𝗳𝘂𝗻𝗱𝗶𝗺: 𝗟𝗶𝗿𝗶𝗮 𝘀𝗶 𝗣𝗶𝗸𝗮 𝗲 𝗡𝗱𝗲̈𝗿𝗽𝗿𝗲𝗿𝗷𝗲𝘀 𝘀𝗲̈ 𝗞𝗮𝘁𝗲̈𝗿 𝗘𝗹𝗲𝗺𝗲𝗻𝘁𝗲̈𝘃𝗲

Në fund, ajo që mbetet mbi etiken, ligjin, politikën dhe religjionin është liria e njeriut. Liria për të menduar, për të besuar, për të kundërshtuar dhe për të ndjekur rrugën që secili e sheh si të drejtë. 𝗡𝗷𝗲̈ 𝘀𝗵𝗼𝗾𝗲̈𝗿𝗶 𝗲̈𝘀𝗵𝘁𝗲̈ 𝗲 𝗱𝗿𝗲𝗷𝘁𝗲̈ 𝗸𝘂𝗿 𝗲𝘁𝗶𝗸𝗮 𝗲 𝗳𝗿𝘆𝗺𝗲̈𝘇𝗼𝗻 𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗻, 𝗸𝘂𝗿 𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶 𝗻𝘂𝗸 𝗲 𝘀𝗵𝘁𝘆𝗽 𝗽𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗲̈𝗻, 𝗸𝘂𝗿 𝗽𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗮 𝗻𝘂𝗸 𝗲 𝗺𝗮𝗻𝗶𝗽𝘂𝗹𝗼𝗻 𝗿𝗲𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗼𝗻𝗶𝗻 𝗱𝗵𝗲 𝗸𝘂𝗿 𝗿𝗲𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗼𝗻𝗶 𝗻𝘂𝗸 𝗲 𝘀𝗵𝗮𝗻𝘁𝗮𝘇𝗵𝗼𝗻 𝗺𝗼𝗿𝗮𝗹𝗶𝗻 𝘀𝗵𝗼𝗾𝗲̈𝗿𝗼𝗿.

Shumë herë në histori kemi parë si dështimi për të balancuar këto katër forca ka sjellë katastrofa – nga shtypja fetare mesjetare deri te diktaturat e shekullit XX. Por kemi parë edhe si kur ato janë harmonizuar, kanë sjellë epoka progresi dhe lirie.

𝗘 𝗮𝗿𝗱𝗵𝗺𝗷𝗮 𝗲 𝗻𝗷𝗲𝗿𝗲̈𝘇𝗶𝗺𝗶𝘁 𝘃𝗮𝗿𝗲𝘁 𝗻𝗴𝗮 𝗺𝗲̈𝗻𝘆𝗿𝗮 𝘀𝗲 𝘀𝗶 𝗱𝗼 𝘁𝗮 𝗴𝗷𝗲𝗷𝗺𝗲̈ 𝗸𝗲̈𝘁𝗲̈ 𝗯𝗮𝗹𝗮𝗻𝗰𝗲̈, 𝗱𝘂𝗸𝗲 𝗺𝗼𝘀 𝗲 𝗹𝗲𝗷𝘂𝗮𝗿 𝗮𝘀 𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗻 𝘁𝗲̈ 𝗯𝗲̈𝗵𝗲𝘁 𝘁𝗶𝗿𝗮𝗻𝗶, 𝗮𝘀 𝗽𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸𝗲̈𝗻 𝘁𝗲̈ 𝗯𝗲̈𝗵𝗲𝘁 𝗽𝗮𝘇𝗮𝗿, 𝗮𝘀 𝗿𝗲𝗹𝗶𝗴𝗷𝗶𝗼𝗻𝗶𝗻 𝘁𝗲̈ 𝗯𝗲̈𝗵𝗲𝘁 𝗱𝗼𝗴𝗺𝗲̈ 𝗲 𝗶𝗺𝗽𝗼𝗻𝘂𝗮𝗿, 𝗱𝗵𝗲 𝗮𝘀 𝗲𝘁𝗶𝗸𝗲̈𝗻 𝘁𝗲̈ 𝗺𝗯𝗲𝘁𝗲𝘁 𝘁𝗵𝗷𝗲𝘀𝗵𝘁 𝗻𝗷𝗲̈ 𝘁𝗲𝗼𝗿𝗶 𝗽𝗮 𝗻𝗱𝗶𝗸𝗶𝗺 𝗻𝗲̈ 𝗿𝗲𝗮𝗹𝗶𝘁𝗲𝘁.

𝗗𝗮𝗻𝗰𝗲 𝗼𝗳 𝘁𝗵𝗲 𝗗𝘂𝘀𝘁 – 𝗘𝗰𝗵𝗼𝗲𝘀 𝗼𝗳 𝗟𝗮𝘂𝗴𝗵𝘁𝗲𝗿 𝗮𝗻𝗱 𝗣𝗮𝗶𝗻

Nga:

Agron Shaqiri KO

Një masë groteske maskash luajnë vallen e tyre mbi skenën prej hiri, në një spektakël të tmerrshëm të ekzistencës. Kërcimi është një udhëtim në errësirë – një gërshetim i çmendur i gëzimit dhe dhimbjes, një ironi e helmuar që përkëdhel shpirtin e brishtë dhe e ther me gjemba të mprehtë, si një shtrigë që kërkon shpërblimin e shpirtit. Të qeshësh është një iluzion – do të duash ta bësh, por vetëm kur shohësh përtej maskës tënde, të kapësh dhimbjen që fshihet thellë dhe ta ftosh në një vallëzim të dhembshëm. Valltarët janë vetëm kukulla të thyer, duke qeshur dhe duke qarë, duke dhënë dhe kërkuar gjithçka në një mrekulli të llahtarshme. Të bësh klounin të qajë ndërsa ti qesh është ndjenja që do të të çojë në shkatërrimin e përkryer, dhe buzëqeshja jote është një akt absurd, që ngërthen dhe humbet gjithçka që mund të jetë e vërtetë.

Paqja është vetëm një iluzion i brendshëm, një ëndërr që nuk mund të preket nga dora. Ajo fshihet pas mjegullës së përjetshme, aty ku qetësia e përjetshme përqafon gjithçka që sytë nuk mund ta shohin. Konflikti – ai është një vallëzim i pafund, një rreth i egër që nuk njeh ndalim, një udhëtim në luginën e pluhurit njerëzor ku shpirtrat grinden për hije dhe kërkojnë iluzione që u bëjnë karshillëk ëndrrave të thyera. Zotit nuk i flas më. Ai ka heshtur, duke qëndruar i ngurtë në vetminë e përjetësisë, ndërsa njerëzit rënkojnë në kërkim të një përgjigjeje që e kanë humbur në humnerën që vetë e hapën.

Gjithçka po tretet – as gëzimet më të mëdha, as dhembjet më të tmerrshme nuk mund të shpëtojnë. Të gjithë jemi në një valle të përkohshme, duke u hedhur pa ndalim në ritmin e kohës që do të na shpjerë në asgjë. Asgjë nuk është e përhershme në këtë cirk të errët, ku maskat bien dhe pluhuri i harresës përpin gjithçka që ka mbetur. Dhe kur muzika pushon, kur valltarët ndalen dhe maskat shkërmoqen, vetëm hir i heshtur mbetet, për t’u shkelur nga hapat e ardhshëm në këtë teatër të pafundmë, ku të gjithë janë të humbur, të gjithë janë të vetëm.

Prandaj qesh. Dhe luaj. Luaj me dhimbjen tënde si një fëmijë që luan me hijet në muzg, duke e ditur se çdo valle është e përkohshme dhe çdo klithmë është vetëm një pëshpërimë që do të shndërrohet në pluhur. Dhe kështu, me një të qeshur të çmendur dhe të pamëshirshme, thyejmë zinxhirët e kotësisë dhe vallëzojmë në pluhurin e përjetësisë, ku gjithçka do të shpërbëhet, por do të mbetet përjetësisht e pandryshueshme në shpirtin që guxon të ëndërrojë.

𝗣𝗼𝘇𝗶𝗰𝗶𝗼𝗻𝗶 𝗶 𝗣𝗮𝗾𝗮𝗿𝘁𝗲 𝗶 𝗥𝗠𝗩-𝘀𝗲: 𝗣𝗮𝘀𝗼𝗷𝗮𝘁 𝗗𝗶𝗽𝗹𝗼𝗺𝗮𝘁𝗶𝗸𝗲 𝘁𝗲 𝗔𝗯𝘀𝘁𝗲𝗻𝗶𝗺𝗶𝘁 𝗻𝗲 𝗥𝗲𝘇𝗼𝗹𝘂𝘁𝗲𝗻 𝗲 𝗢𝗞𝗕 𝗽𝗲𝗿 𝗨𝗸𝗿𝗮𝗶𝗻𝗲𝗻

 

Nga:

Agron Shaqiri KO

Miratimi i rezolutës në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara për të shënuar përvjetorin e tretë të pushtimit rus të Ukrainës përfaqëson një pikë kthese në rendin ndërkombëtar dhe në politikën globale të sigurisë. Rezoluta, e propozuar nga Bashkimi Evropian dhe Ukraina, përmbante një gjuhë të qartë dhe të prerë kundër agresionit të Federatës Ruse dhe bënte thirrje për tërheqjen e menjëhershme të trupave ruse nga territori ukrainas.

Në këtë kontekst, pozicionimi i Maqedonisë së Veriut për të abstenuar gjatë votimit ngre pikëpyetje të rëndësishme mbi përkushtimin e saj ndaj vlerave dhe parimeve që përbëjnë themelin e rendit evropian dhe ndërkombëtar. Në fushën e shkencave politike dhe marrëdhënieve ndërkombëtare, qëndrimi neutral ose abstenues në çështje që përfshijnë shkelje të qarta të sovranitetit dhe integritetit territorial të një shteti të pavarur perceptohet si një dobësi strategjike dhe mungesë e qartësisë gjeopolitike.

Për më tepër, në teorinë e realizmit politik, qëndrimi i Maqedonisë së Veriut mund të interpretohet si një përpjekje për të ruajtur një ekuilibër të brishtë midis fuqive të mëdha, në këtë rast midis Rusisë dhe Perëndimit. Megjithatë, një pozicion i tillë bie ndesh me angazhimet e vendit ndaj NATO-s dhe synimet për integrim në Bashkimin Evropian, institucione që e kanë dënuar agresionin rus në termat më të ashpër. Në aspektin e konstruktivizmit politik, vota abstenuese mund të dëmtojë perceptimin ndërkombëtar të Maqedonisë së Veriut si një aktor i besueshëm dhe i përkushtuar ndaj vlerave demokratike.

Nga perspektiva evropiane, qëndrimi i Maqedonisë së Veriut përbën një disonancë diplomatike. Në një kohë kur Bashkimi Evropian kërkon të demonstrojë unitet dhe vendosmëri në mbrojtje të rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla, abstenimi i një shteti kandidat për anëtarësim në BE mund të perceptohet si një mungesë e harmonizimit me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë së BE-së. Ky veprim, përveçse minon përpjekjet evropiane për të izoluar ndërkombëtarisht agresionin rus, gjithashtu e vendos Maqedoninë e Veriut në një pozicion diplomatikisht të brishtë.

Në një analizë më të thelluar, mund të argumentohet se Maqedonia e Veriut ka zgjedhur të ndjekë një politikë të matur për të ruajtur interesat e saj strategjike rajonale. Megjithatë, në realpolitikën bashkëkohore, një qëndrim i tillë mund të rezultojë i kundërproduktshëm, duke rrezikuar marrëdhëniet e saj me partnerët kryesorë perëndimorë. Mungesa e një qëndrimi të qartë dhe të prerë në mbrojtje të sovranitetit dhe të drejtës ndërkombëtare krijon një vakum diplomatik që mund të shfrytëzohet nga aktorë me interesa të kundërta me ato të Evropës.

𝑫𝒖𝒌𝒆 𝒎𝒂𝒓𝒓𝒆̈ 𝒑𝒂𝒓𝒂𝒔𝒚𝒔𝒉 𝒕𝒆̈ 𝒈𝒋𝒊𝒕𝒉𝒂 𝒌𝒆̈𝒕𝒐 𝒌𝒐𝒏𝒔𝒊𝒅𝒆𝒓𝒂𝒕𝒂, 𝒆̈𝒔𝒉𝒕𝒆̈ 𝒕𝒉𝒆𝒍𝒃𝒆̈𝒔𝒐𝒓𝒆 𝒒𝒆̈ 𝑴𝒂𝒒𝒆𝒅𝒐𝒏𝒊𝒂 𝒆 𝑽𝒆𝒓𝒊𝒖𝒕 𝒕𝒆̈ 𝒓𝒊𝒔𝒉𝒒𝒚𝒓𝒕𝒐𝒋𝒆̈ 𝒑𝒐𝒛𝒊𝒄𝒊𝒐𝒏𝒊𝒏 𝒆 𝒔𝒂𝒋 𝒏𝒆̈ 𝒍𝒊𝒅𝒉𝒋𝒆 𝒎𝒆 𝒂𝒈𝒓𝒆𝒔𝒊𝒐𝒏𝒊𝒏 𝒓𝒖𝒔 𝒏𝒆̈ 𝑼𝒌𝒓𝒂𝒊𝒏𝒆̈ 𝒅𝒉𝒆 𝒕𝒆̈ 𝒉𝒂𝒓𝒎𝒐𝒏𝒊𝒛𝒐𝒋𝒆̈ 𝒑𝒐𝒍𝒊𝒕𝒊𝒌𝒂𝒕 𝒆 𝒔𝒂𝒋 𝒕𝒆̈ 𝒋𝒂𝒔𝒉𝒕𝒎𝒆 𝒎𝒆 𝒂𝒕𝒐 𝒕𝒆̈ 𝑩𝒂𝒔𝒉𝒌𝒊𝒎𝒊𝒕 𝑬𝒗𝒓𝒐𝒑𝒊𝒂𝒏. 𝑵𝒋𝒆̈ 𝒒𝒆̈𝒏𝒅𝒓𝒊𝒎 𝒊 𝒒𝒂𝒓𝒕𝒆̈ 𝒅𝒉𝒆 𝒊 𝒗𝒆𝒏𝒅𝒐𝒔𝒖𝒓 𝒏𝒆̈ 𝒎𝒃𝒓𝒐𝒋𝒕𝒋𝒆 𝒕𝒆̈ 𝒔𝒐𝒗𝒓𝒂𝒏𝒊𝒕𝒆𝒕𝒊𝒕 𝒅𝒉𝒆 𝒊𝒏𝒕𝒆𝒈𝒓𝒊𝒕𝒆𝒕𝒊𝒕 𝒕𝒆𝒓𝒓𝒊𝒕𝒐𝒓𝒊𝒂𝒍 𝒕𝒆̈ 𝑼𝒌𝒓𝒂𝒊𝒏𝒆̈𝒔 𝒋𝒐 𝒗𝒆𝒕𝒆̈𝒎 𝒒𝒆̈ 𝒅𝒐 𝒕𝒆̈ 𝒑𝒆̈𝒓𝒇𝒐𝒓𝒄𝒐𝒏𝒕𝒆 𝒌𝒓𝒆𝒅𝒆𝒏𝒄𝒊𝒂𝒍𝒆𝒕 𝒅𝒆𝒎𝒐𝒌𝒓𝒂𝒕𝒊𝒌𝒆 𝒕𝒆̈ 𝑴𝒂𝒒𝒆𝒅𝒐𝒏𝒊𝒔𝒆̈ 𝒔𝒆̈ 𝑽𝒆𝒓𝒊𝒖𝒕, 𝒑𝒐𝒓 𝒈𝒋𝒊𝒕𝒉𝒂𝒔𝒉𝒕𝒖 𝒅𝒐 𝒕𝒆̈ 𝒅𝒆𝒎𝒐𝒏𝒔𝒕𝒓𝒐𝒏𝒕𝒆 𝒏𝒋𝒆̈ 𝒑𝒆̈𝒓𝒌𝒖𝒔𝒉𝒕𝒊𝒎 𝒕𝒆̈ 𝒔𝒊𝒏𝒒𝒆𝒓𝒕𝒆̈ 𝒏𝒅𝒂𝒋 𝒓𝒆𝒏𝒅𝒊𝒕 𝒏𝒅𝒆̈𝒓𝒌𝒐𝒎𝒃𝒆̈𝒕𝒂𝒓 𝒕𝒆̈ 𝒃𝒂𝒛𝒖𝒂𝒓 𝒏𝒆̈ 𝒓𝒓𝒆𝒈𝒖𝒍𝒍𝒂 𝒅𝒉𝒆 𝒏𝒅𝒂𝒋 𝒑𝒂𝒒𝒆𝒔 𝒅𝒉𝒆 𝒔𝒕𝒂𝒃𝒊𝒍𝒊𝒕𝒆𝒕𝒊𝒕 𝒏𝒆̈ 𝑬𝒗𝒓𝒐𝒑𝒆̈.

𝗦𝗼𝘃𝗿𝗮𝗻𝗶𝘁𝗲𝘁𝗶 𝗶 𝗩𝗲𝗻𝗱𝗶𝗺𝗲𝘃𝗲: 𝗗𝗶𝗹𝗲𝗺𝗮𝘁 𝗲 𝗠𝗮𝗾𝗲𝗱𝗼𝗻𝗶𝘀𝗲 𝘀𝗲 𝗩𝗲𝗿𝗶𝘂𝘁 𝗻𝗲 𝗥𝗿𝘂𝗴𝗲𝗻 𝗘𝘃𝗿𝗼𝗽𝗶𝗮𝗻𝗲

Nga:

Agron Shaqiri KO

Sovraniteti në kohët moderne nuk është më thjesht çështje e kompetencave brenda arkitekturës shtetërore, por mbi të gjitha, aftësi për të marrë vendime strategjike që sigurojnë interesat afatgjata shtetërore. Maqedonia e Veriut, në udhëkryqin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, po përballet me sfidën e balancimit të këtij sovraniteti me kërkesat e aleatëve të saj perëndimorë.

Politikani pragmatist do të thoshte se për të arritur këtë objektiv madhor, duhet të ketë një përputhje të plotë dhe të qartë me NATO-n, SHBA-të dhe BE-në. Por kur flasim për interesin shtetëror, nuk mund të mjaftohemi me retorikën diplomatike dhe premtimet e vagullta. Ajo që na duhet është të shohim me saktësinë e një argjendari se çfarë përfitojmë në realitet nga kjo aleancë, përtej deklaratave boshe dhe politikave të imponuara.

Në këtë fazë të historisë së saj, Maqedonia e Veriut nuk ka luksin të gabojë në kalkulimet strategjike. Bota është në një "gjurullti" globale ku raportet e forcave po ndryshojnë shpejt dhe askush nuk mund të parashikojë me saktësi milimetrike se çfarë sjell e nesërmja. Prandaj, nevojiten analiza të thella shkencore dhe jo retorikë politike të ashpër dhe rrahagjoksësi boshe.

Historia na tregon se gabimet e interpretimeve të ngurta të konceptit të sovranitetit kanë sjellë pasoja të rënda për shumë shtete. Për shembull, gjatë procesit të zgjerimit të Bashkimit Evropian, disa vende të Evropës Lindore hezituan të adaptohen me standardet e kërkuara, duke e parë humbjen e një pjese të sovranitetit si cenim të pavarësisë së tyre politike. Megjithatë, ato që kuptuan se përshtatja nuk ishte humbje, por një mundësi për të forcuar pozitën e tyre në skenën ndërkombëtare, arritën të përfitojnë nga integrimi ekonomik dhe politik që ofron BE-ja.

Maqedonia e Veriut nuk duhet të përsërisë gabimet e atyre që e shihnin sovranitetin si një pengesë për progresin. Nëse sovraniteti kuptohet si pengesë për integrimin evropian, atëherë do të përfundojmë në një izolim të pashmangshëm. Por nëse kuptohet si aftësi për të marrë vendime të mençura që mbrojnë interesin kombëtar, atëherë do të jetë mjeti më i fuqishëm për të garantuar një të ardhme të sigurt dhe prosperuese për qytetarët e saj.

Në këto kohëra të paqarta, vendimmarrja duhet të jetë historike dhe pa dyshim në funksion të interesave kombëtare. Çdo kompromis duhet të jetë i matur dhe i peshkuar mirë, në mënyrë që çmimi i anëtarësimit në BE të mos jetë humbja e sovranitetit, por forcimi i tij në një kuptim të ri dhe më të fuqishëm.

Koha për të vendosur është tani. Historia nuk pret dhe as BE-ja. Por nëse marrim vendimet e duhura, atëherë do të jemi ne ata që do të shkruajmë historinë e re të këtij shteti.

Kush do të vajtojë më shumë për “vdekjen” e BDI-së?!

 

AGRON SHAQIRI

Shumëkush nga ju, që do ta lexoni këtë opinion do të pajtohet me qasjen time, por do të ketë edhe nga ata që, të themi kushtimisht nuk do të pajtohen, ama do të ju kisha lutur që ta lexoni deri në fund pasi ajo që gjendet në këtë shkaravinë është më se e saktë pavarësisht titullin që ka. Ju kisha lutur për durim deri në fund. Tani ja fillojmë!!!!

Në zgjedhjet e fundit lokale në Maqedoninë e Veriut, në komunat shqiptare u vërejt zbehje e mbështetjes së elektoratit për Bashkimin Demokratik për Integrim. Kjo ishte edhe sinjali se kësaj partie po i vjen fundi pasi rezultatet e zgjedhjeve të tetorit i nxorri ata si të dytë në qytetet që shtrihen në Pollog dhe ky rezultat do të prodhojë efekte të fuqishme që do të ndikojnë në të ardhmen politike të BDI-së. 

Por, kjo nuk do të thotë se nga krateri i hapur i rrënojave të saj nuk do të mbijnë forca të tjera politike, të udhëhequra nga kushedi kush tjetër, por se partia që mblidhte rreth vetes qindra mijëra mbështetës nuk do të ekzistojë më.

Të parët, më të rëndësishmit dhe më të ndershmit mes atyre që nesër do të vajtojnë “vdekjen” e BDI-së janë shumica dërrmuese e bashkëqytetarëve tanë që historikisht janë identifikuar dhe e kanë mbështetur atë. BDI ishte produkt i një vale zemërate e shprese që përfshiu shumëkënd në kapërcyellin midis regjimit të vjetër dhe sistemit të ri. Në fillim ajo arriti të lidhte fijet e të gjithë atyre që ëndërronin një jetë më dinjitoze për shqiptarët, pa dhunë shtetërore dhe atrofizim burokratik. Në dekadat pasuese, pavarësisht rrudhjes, BDI ia doli të ishte përfaqësuesja e një blloku shoqëror të ngjizur nga urrejtja, pakënaqësia dhe refuzimi i pakompromis i të shkuarës. Po, ç’është më e rëndësishmja, BDI vijoi të mëtonte të ishte përfaqësuesja e asaj shtrese të gjerë shoqërore e cila u la pas, edhe qëllimisht, nga procesi i modernizimit të dhunshëm e të pjesshëm të Maqedonisë së Veriut nga burokracia e sistemit të kaluar. Të gjendur kryesisht në provinca, por edhe si klasë punëtore shqiptare e nëpërkëmbur e qyteteve të mëdha, kjo shtresë e gjerë shoqërore ishte shtylla kurrizore njëzetëvjeçare e BDI. Me këtë parti ata nuk i lidhte vetëm mllefi ndaj të shkuarës, por edhe fakti se mobilitetin social të tridhjetë viteve të fundit– ata ia atribuonin jo vetëm krahëve të tyre, por edhe shanseve që u krijuan nga përmbysja e sistemit të vjetër dhe liria e epokës sonë. Ky bllok heterogjen nuk mund të kishte unitet nëse nuk identifikohej me një figurë karizmatike, jeta e të cilit ishte mishërimi i kontradiktave të brendshme të tyre: Ali Ahmeti si ish-komunist dhe i përndjekur nga komunistët jugosllavë, bir i një familjeje modeste, “pajtues historic” (“bashkëvuajtës dhe bashkëfajtorë”) dhe revanshist (“bijtë e etërve”), oportunist në të njëjtën kohë.  

Ky bllok shoqëror ishte produkt i historisë dhe nuk mund të mbijetonte përtej kushteve që e prodhuan. Fakti që ajo po perëndon së bashku me Ali Ahmetin është nga ato aksidente historike që fshehin një logjikë domosdoshmërie. Mirëpo këta qindra mijëra bashkëqytetarë – vuajtjet dhe arritjet e të cilëve meritojnë respektin maksimal – janë të vetmit vajtimi i të cilëve duhet pritur me mirëkuptim; ndonëse nuk duhet të mënojmë t’ua themi të vërtetën në sy: Është koha që të ndaheni dhe të bashkoheni me forca tjera politike, legjitimiteti i të cilave nuk do të bazohet më tek e shkuara, por në interesat shoqërorë të së tashmes dhe aspiratat e të ardhmes. Politika e bazuar në nostalgji e melankoli, në rastin më të mirë, është shterpe.

Vijmë në rrathët e të pandershmëve. Në fillim qëndrojnë klikat rreth Artan Grubit dhe Ali Ahmetit. Bëhet fjalë për dhjetëra vetë – në rastin më të mirë pak qindra – nga ata që i shoqërojnë të dy nëpër mbledhje, konferenca shtypi dhe nxjerrin fytyrën në televizione. Janë hipotekuesit (tashmë imagjinarë) të privilegjeve që do të gëzonin nëse BDI e kontrolluar nga i pari ose i dyti do të ngelet në pushtet. Ata që pikasin nga larg postet ministrore, pozicionet fituese në listat e deputetëve, vendet drejtuese në agjencitë e mëdha publike, si dhe çdo post të mundshëm ku mund të bëhet para e madhe përmes allishverisheve me ndërmjetësinë e shtetit dhe në kurriz të popullit. Sot ndihen jo vetëm se vallja e çmendur ku hynë do t’ju dalë duarsh, por edhe sepse në këto kushte, pa perspektivë për ngelje në pushtet, do të humbin edhe mbështetjen financiare të oligarkëve dhe ustallarëve të nëntokës kriminale. Kujtojmë se financuesit e mëdhenj të partive janë subjekte racionale, të cilët e shohin darovitjen si investim që do të prodhojë fitime të mëdha në të ardhmen e parashikueshme. Në këto kushte, kush vë më bast për një kalë të ngordhur?!

Si në çdo organizëm burokratik të gangrenizuar, poshtë klikës shtrihet një grup më i gjerë burokratësh të nivelit të mesëm e të ulët, ëndrrat e të cilëve nuk e kapërcejnë pragun e “një copë magazine” – kupto: drejtor, shef, doganier, nëpunës etj. Deri më sot këta kanë qenë skeleti i partisë. Njerëz që dikur kanë pasur një post, ku mund ta milnin ndopak shtetin ose të paktën të vinin festen mbi sy e të shkonin në bankomat një herë në muaj. Nëse u ka kaluar mosha apo janë rehatuar gjëkundi, ata aspirojnë të përdorin instrumentet klientelisto-patrimonialiste për t’u siguruar fëmijëve një vend pune në shtet apo në ndonjë biznes/ojq të afërt me partinë. Ata janë me të gjitha dhe me asnjërën palë njëkohësisht. 

Vajtuesit më të zëshëm, ndonëse më pak të sinqertët në këtë mes, janë copëza të shtresës së mesme urbane – diku intelektualë, analistë, gazetarë, ojëqëistë, një turli primouomosh e primadonash që i janë bashkëngjitur BDI, duke mëtuar një distancë hipokrite paanësie. Zëri i tyre ushton shumë më fort se përmasat shoqërore dhe fuqia politike për shkak se janë në qendër të kuzhinës ku gatuhen lajmet, opinioni dhe idetë që më pas i shërbehen shoqërisë. Në rastin më të mirë kemi të bëjmë me njerëz të ndershëm që duan t’i nxjerrin gështenjat nga zjarri (kupto: duan ndryshimin) duke përdorur duart e të tjerëve (kupto: militantët e BDI). Shumë syresh janë në pozita aq të rehatshme ekonomike e gëzojnë status të lakmueshëm social, saqë të mos e shohin angazhimin politik përtej vigjilencës reaktive në rrjetet sociale apo ndonjë poze në mitingjet e BDI. Ata nuk kanë as kohë, as durim dhe aq më pak guxim për t’u marrë me organizim të mirëfilltë politik. Ky i fundit kërkon vetëmohim, që është i kundërti i vetëkënaqësisë. Në lartësitë imagjinare ku e projektojnë veten, populli, në rastin më të mirë, iu duket një fëmijë arrakat që duhet edukuar dhe jo shumësia e bashkëqytetarëve të barabartë e barasvlefshëm. Nëse më të famshmit prej tyre do t’i përkufizonim si intelektualë tradicionalë, iluzioni se në kohët e sotme mund të jenë ndërgjegjja e kombit (si qëmoti) i bën të duken jo vetëm anakronikë, por edhe moskuptues të realitetit si fushë forcash e mbarsur me potenciale ndryshimi. Ndonjë syresh e imagjinon veten Monsieur de Voltaire të ditëve tona, që me fuqinë e mendimit do ta përdorte Aliun apo Grubin si dash për të shembur muret e kështjellës së LSDM së Zaevit.

Meqë jemi te LSDM dhe Zaevizmi, mund të thuhet se urrejtja e tyre për të është e sinqertë, paçka se dobësia e mendimit politik ua pamundëson ta kuptojnë strukturalisht funksionin e tij: jo si tiran i gjithëpushtetshëm, por si nyje lidhëse e interesave të oligarkëve ekonomikë dhe burokracisë politike. Thellë-thellë ata duan të njëjtin sistem, me ndonjë rregullim estetik. Është e njëjta logjikë – e nganjëherë edhe të njëjtët njerëz – që përpara disa viteve thoshin se Aliu duhej rrëzuar me çdo kusht e çdo mjet si e keqja absolute. Pa qenë të vetëdijshëm se e keqja mirëfilli absolute është kapitullimi ndaj të keqes, duke mbështetur ata që sot duken e keqja më e vogël dhe nesër e përdorin këtë kapital politik për t’u shndërruar në një të keqe më të madhe. Zaevizmi apo edhe Gruevizmi, për t’i rënë shkurt, nuk mund të rrëzohet pa rrëzuar strukturën ekonomiko-partiako-mediatike që e mban në këmbë.

Në këto kohëra do të shpaloset shpejt. Mirëpo s’bën të harrojmë mësimin kryesor të saj: çdo krizë hap një derëz nga ku mund të kalojë edhe Mesia, edhe Antikrishti. Është në dorën tonë që nesër të mos qahemi se ramë nga shiu në breshër.

Samiti i Brdo-Brionit dhe e ardhmja e Ballkanit të "Bashkuar"

 

Shkuran Agron SHAQIRI

Në koloaret e Samitit "Brdo - Brioni", midis përfaqësuesve të vendeve jo anëtare në BE që mbështesin fshirjen e kufijve përmes "Mini Schengenit", u fol gjithashtu edhe për një model të bashkëpunimit më të ngushtë në rajon, duke ndjekur shembullin të BE-së. Kjo është saktësisht ajo që korrespondon me planin e Brukselit për zgjerimin me shumë shpejtësi dhe me planin e qarqeve koncentrike të Unionit.

Në prapaskenë, u bisedua midis udhëheqësve të Ballkanit. Kjo është mjaft e sigurt, ky rajon është në sferën e ndikimit të Perëndimit dhe se qëllimi është që të shtrihet plotësisht koncepti Euro-Atlantik, domethënë - zgjerimi i NATO - s dhe hyrja në BE . Kjo është arsyeja pse nuk është për t'u habitur që BE mbështet këtë afrim përmes Shengenit të vogël dhe gjithçkaje që është në funksion të përmirësimit të marrëdhënieve në rajon.

Në këtë mënyrë, BE realizon ato funksione globale që janë të koordinuara me Uashingtonin. ndërkaq kjo është duke u kundërshtuar nga vendeve të tjera me ndikim në rajon, kryesisht Rusia, Kina, Turqia ... Kjo është ajo që mund të identifikohet si interes i veçantë i vendeve të Ballkanit që janë në proces të anëtarësimit në Bashkimin Evropian, atëherë kur politikat e zgjerimit nuk janë në sipërfaqe të interesit evropian. Prandaj, një bashkëpunim më i fortë në mes vendeve të Ballkanit do të jetë shumë domethënës.

Për atë arsye nuk është për t'u habitur që takimi i Brdo-Brioni ishte në atë funksion, sepse gjithçka që u diskutua aty, ju referohej atyre vendeve që nuk janë anëtare të BE-së, dhe që i përkasin rrethit të vendeve në rajon për të cilat është me interes të veçantë BE-ja.

Meqenëse BE thotë se Ballkani Perëndimor është me interes të veçantë për sigurinë dhe stabilitetin e tij, atëherë sigurisht që nënkuptohet një nivel i caktuar bashkëpunimi. Në mungesë të zgjerimit dhe hyrjes reale në BE, kjo mund të jetë një zgjidhje - bashkëpunim më i madh midis vendeve, forcimi i pozitës ekonomike dhe politike të rajonit dhe arritja e bashkëpunimit më të madh me BE. Kjo është, që të drejtat, fondet dhe gjithçka me të cilën BE merret, të transferohen në këtë rajon, pavarësisht nga anëtarësia e plotë.

Nga ana tjetër Bashkimi Evropian ende nuk ka deklaruar zgjerimin, por së pari BE duhet të zgjidhë reformat institucionale, dhe mbi të gjitha ato që u ngritën pas Brexit dhe Kovid 19, por edhe të gjitha turbulencat që ekzistojnë midis sovranistëve dhe demokratëve liberalë. Pra, nuk është realiste të mendosh për zgjerimin në një periudhë afatshkurtër, apo edhe në atë afatmesme.

Në atë kuptim, ka një arsye dhe bazë që ky rajon të përkushtohet në mënyrë që të mos mbetet prapa dhe nga ana tjetër në mënyrë që të mos komplikojë marrëdhëniet në vetë rajonin.

Rezultati i Samitit në Slloveni mund të jetë vetëdijësimi i Brukselit se ka filluar të humbet besimi për BE-në në këtë rajon dhe se politika e zgjerimit është në një diskurs tjetër.

Në Samitin e Bërdo-Brijunit morën pjesë Presidentët e vendeve të rajonit të Ballkanit, Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu, presidenti i Shqipërisë Ilir Meta, ai i Malit të Zi Millo Gjukanoviq, Stevo Pendarovski President i Maqedonisë së Veriut, Aleksandër Vuçiq, President i Serbisë dhe nga Bosnja e Hercegvoina, tre anëtarë të presidencës kolektive të këtij shteti, Shefik Xhaferoviq, Zheljko Komshiq dhe Millorad Dodik. Samiti i Bërdo-Brionit është nismë e përbashkët e Sllovenisë dhe Kroacisë, që ka për qëllim të ndihmojë vendet e rajonit të Ballkanit në procesin e integrimeve evropiane. Takimi i sotën në Slloveni shënon 10 vjetorin e kësaj nisme.

Si përkujtim, në vitin 2016, Shtetet e Bashkuara propozuan një plan të BE për aderimin e Ballkanit "të bashkuar" nën procedurën e përshpejtuar në të ashtuquajturin eshaloni i dytë i BE. Në të njëjtën kohë, u përpunua pjesa politike, domethënë, u përcaktua mënyra e bashkëpunimit politik midis anëtarëve "B" (Ballkani Perëndimor) dhe BE-së, derisa të merreshin hapat për zgjerimin e Bashk

Viti 2020 / Ngritja e BDI-së, real politka dhe idealizmi i konsumur

 

Konsensusi i përgjithshëm i publikut të brendshëm është se pandemia dhe kthesa (e pa pritur) në marrëdhëniet midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë ishin ngjarjet kryesore që kanë shënuar  vitin 2020. Ndjekur, natyrisht, nga zgjedhjet e parakohshme si ngjarja e tretë në listën e zhvillimeve prioritare në kalendarin politik të vendit. Ngjarja e katërt është një moment më pak i dukshëm, historikisht i papërcaktuar, ditoro-politik jodramatik i ndryshimit masiv demonstrativ në frymën e të kuptuarit të politikës në vendin tonë. Kur pademia do të zbutet dhe mosmarrëveshja me Sofjen do të zgjidhet, gjithçka do të ngel në harresë, kurse viti 2020 do të mbahet mend për filizat e parë të ndarjes midis idealizmit të rremë të politikanëve dhe politikës reale të shoqërisë.

Nëse i lëmë mënjanë llogaritjet matematikore të rezultateve paszgjedhore dhe përqendrohemi në frymën e mesazheve zgjedhore të qytetarëve, do të jemi në gjendje të shohim atë vijë ndarëse sipërfaqësisht të hollë e thellësisht të gjerë. Perceptimi i këtij fenomeni të ri është i nevojshëm për një kuptim më të mirë të marrëdhënieve midis partive, bashkësive etnike dhe dinamikave të mëtejshme që do të ndodhin në shoqëri.

Fitorja në zgjedhje e BDI-së është ilustrimi më i lehtë i ngritjes së politikës reale në kurriz të idealizmit të konsumuar. Një rritje e mundësuar nga bilanci i pritjeve reale-politike të anëtarësimit në hap me moderimin real-politik dhe pragmën e udhëheqjes së partisë. Kush me kohë pa dhe kuptoi ndryshimin në sensin politik dhe shpirtin e elektoratit të ngopur me skandale, të neveritur nga 'bombat' dhe me përçmim u dha nga idealizmat e rremë pa mbështetje në realitet. Fushata tepër negative, cinike dhe e paturpshme kundër tyre dhe refuzimi për t'iu përgjigjur me të njëjtën masë kundërshtarëve të tyre, i mundësuan BDI-së të rikthejë aurën e dinjitetit, seriozitetit dhe vjetërsisë në sytë e votuesve. Arroganca e rivalëve dhe maturia e shoqërisë ishin faktorët që i shërbyen fitores së Ahmetit dhe çimentuan BDI-në.

Ngritja e politikës reale është edhe më e dukshme në kampusin maqedonas dhe në marrëdhëniet midis LSDM-së dhe VMRO-së. Por ndryshe nga shfrytëzimi pozitiv në rastin e BDI-së, demonstrimi i politikës reale në këto dy parti u zhvillua përmes një bojkoti pothuajse kolektiv nga zonat e tyre elektorale. Teza e imponuar se votuesit etno-maqedonas kanë ndëshkuar partitë e tyre më të mëdha është ende një pamje sipërfaqësore që nuk arrin të marrë parasysh ngopjen dhe mungesën e motivimit të atij organi nga politika e shfrytëzimit të idealizmit populist të përbërë në ofertat e LSDM-së dhe VMRO-së. Dekada këmbëngulje për përmbajtje boshe dhe imitime, me shkëlqime pamjesh shumëngjyrëshe audio-vizuale të demokristianizmit dhe demokracisë sociale kanë dhënë rrëfime të pakuptimta idealiste të të dy partive. Qetë, koalicioni i heshtur i Zaevit dhe Mickoskit në aleancë kundër BDI-së e theksoi edhe më tej pakuptimësinë e rivalitetit të tyre, duke i detyruar ata që përfundimisht të futeshin në vrimën që ata hapën për "kompaninë“ e Ahmetit. Nga e cila, siç e shohim, është duke u bërë gjithnjë e më e vështirë të largohesh me një fytyrë të pastër, me një fjalë të ndershme dhe me një arsye për besimin nga votuesit vendas dhe nga faktori i huaj.    

E treta, sigurisht më banalja nga të gjitha këto demonstrata të idealizmit të rrënuar dhe përballjes me politikën reale është puna e opozitës shqiptare. Përpjekjet e të cilëve për të fituar mbi valën e anti-korrupsionit dhe anti-krimit të BDI-së në të kaluarën ranë në ujë për shkak të tolerancës së tyre pothuajse të heshtur të skandaleve aktuale të korrupsionit. Njëlloj si kuptimi i tregut të hapur të politikës së kundërveprimit pa parime, pa ide, pa ideologji dhe një bandë recitimesh të parullave patriotike të marra nga BDI me të gjitha shkrepjet e tyre të refuzuara. Dëshira për të qenë një "halif në vend të BDI" nuk është arsyeja për humbjen e tyre. Po aq sa idealizmi i rremë i fushatës kundër BDI-së bazuar në narrativën anti-korrupsion, i cili u ekspozua si demagogji e lirë në dritën e heshtjes së bindur reale-politike të krimeve të partive maqedonase dhe koordinimit të tyre në prapaskenë kundër BDI-së.

Dashuria me ideale të lira dhe çmimi i shtrenjtë i politikës reale do të ishte më e lehtë për t'u mbajtur nëse ato praktikoheshin vetëm në politikanë partiakë dhe ndër-partiakë. Fatkeqësisht, si një plotësues i pritur dhe logjik i partisë, mospërputhja midis mendjelehtësisë së idealizmit dhe maturisë së politikës reale është demonstruar në politikat tona të jashtme. Të tilla si shembulli i një nxitimi të pikëpamjeve dhe kundër-pikëpamjeve, angazhimeve dhe gardheve në mosmarrëveshjen me Bullgarinë, (mos) ekuilibri në marrëdhëniet me fqinjët, "strategjitë" e drejta për shfrytëzimin e rivaliteteve të bllokut, etj. Pesha e madhe e sfidave emocionale (veçanërisht për sa i përket çështjeve të identitetit) është sigurisht një arsye për të kuptuar gabimet në hapa që kanë ndodhur gjatë viteve dhe kanë arritur kulmin në vitin që lamë pas. Por kjo arsye avullohet dhe e humbet vlefshmërinë e saj nëse nuk përdoret si mësim për të ardhmen, mundësisht një orë më shpejt.

Një nga mësimet që partitë duhet të mësojnë nga shembulli i BDI-së është se fushatat zgjedhore u përkasin personazheve më të zhurmshëm dhe më të gjallë. Por politika serioze është perozhativë i burokratëve gri, pa fytyrë, me një fond shprehje jashtëzakonisht të kufizuar dhe një gjendje shpirtërore edhe më konservatore për eksperimentime. BDI, në vetvete, sigurisht nuk është një përkufizim i atij serioziteti. Por nëse vihet në një krahasim kontekstual me obsesionin paradë të rivalëve të tyre, ekskursionet e tyre në absurditete, nxitimet e pakujdesshme dhe ndryshimet e panikuara, ata vetë janë etapa negative që ndërton iluzionin e seriozitetit të partisë së Ahmetit. Bindja me një sy e partive maqedonase dhe e opozitës shqiptare në epërsinë e tyre dhe "kampionatin e trilluar" është karta kryesore në favor të Ahmetit dhe imazhi i tij i një "politikani të vjetër të klasit të parë". Zaev, Mickoski, Sela, me të gjithë koalicionet e tyre kundër BDI-së ata nuk mund të shpresojnë në eleminimin e BDI-së kockore nga fyti derisa të kuptojnë se të gjithë idealizmat e tyre të rremë janë refren për një të dehur. Kjo pasohet nga përballja me ftohtësinë e politikës reale të Ali Ahmetit.

E vërteta e pakëndshme për të tre është se ishte arroganca e tyre që i solli në aktin përfundimtar të njohjes jozyrtare por efektive se ata nuk kanë asnjë formulë për përmbysjen politike, elektorale të Ahmetit. Kjo është arsyeja pse të gjitha shpresat janë përqendruar në Hagë, Conrad Adenauer-i, Katie Burns-i, dhe së fundmi shansi i fundit i dëshpëruar për të fituar –të presin që biologjia të japë verdiktin e fundit. Naiviteti i tyre kapital është përsëri një mosnjohje e realitetit që vetë Ahmeti ka qenë prej kohësh i vetëdijshëm për "urimet dhe dëshirat" e tyre dhe vepron në përputhje me koordinatat e tyre dhe interesat e tyre afatgjata partiake-etnike. Zgjedhja e "pasardhësit" është një çështje e përkohshme që do të paraprihet nga veprime dhe lëvizje shumë më zëvendësuese.

Bindja e partive maqedonase se Artan Grubi është kandidati më i afërt për udhëheqësin e BDI diktohet nga baza e analizës dhe keqkuptimi që Grubi është më shumë një konstrukt i shkollës së politikës maqedonaso-jugosllave, sesa një model, produkt, përfaqësues, eksponent ose mishërim i politikës dhe shkollës autoktone shqiptare. Bujar Osmani, me ashpërsinë e tij karakteristike tangjenciale në shprehje dhe sjelljen pa ngjyrë është konceptualisht më i përputhshmi me stilin e sjelljes dhe filozofinë politike të Ahmetit. Grija e Osmanit është pakrahasimisht më e ndjeshme ndaj manovrave politike në degën ekzekutive, por legjislacioni i gjerë partiak sigurisht që imponon një ngjyrim emocional më të theksuar në komunikimin dhe marrjen e mbështetjes. Talat Xhaferi dhe monitorimi i tij i përpiktë i evolucionit institucional tek njeriu i dytë i shtetit, e pranueshme për krahun politik dhe ushtarak, mjedisin urban dhe rural, respekti në Prishtinë dhe Tiranë është një karakter politik dhe konstrukt përvojor që premton shumë. Por jetëshkurtër, sinë mes të tyre në ndryshimin e udhëheqjes dhe ruajtjen e vazhdimësisë së politikës reale (të cilën nga Reçica me shumë zemër duan ta quajnë si "shkolla politike e Aliut").

Argëtimi (i mundimshëm) i opozitës dhe medias maqedonase-shqiptare me atë se kush do të ishte nës nuk është ai, thjesht është shkatërrimi i dëshirave boshe nëse perceptimet zvogëlohen vetëm në BDI, pa adresuar ndryshimet e thella që po kalon pjesa shqiptare e shoqërisë . Dhe në ato ndryshime, pavarësisht nga Ahmeti, apo nga Ahmeti Junior, hapësira për Zaevin dhe Mickoskin bëhet më e ngushtë dhe më e largët, madje edhe me ndihmën e Selës si urë lëvizëse. Arsyeja për këtë është e thjeshtë, e sublimuar në filozofinë “kur qeveria ka frikë nga njerëzit, kjo është liria; "Kur njerëzit kanë frikë nga qeveria, kjo është liria." Shqiptarët nuk kanë më frikë nga BDI, dhe ata e kanë fituar vetë atë liri të mendimit, qëndrimit dhe zgjedhjes. Ahmeti, i denjë për dinakërinë e tij, e ka kuptuar atë ndryshim të rëndësishëm dhe është riorganizuar në përputhje me rrethanat. Për të cilën ai u dha në zgjedhjet e fundit, si një mundësi më e besueshme në zgjedhjen midis luhatjes së Zaevit, Mickoski të pabesueshëm dhe idealistit pa ide Sela.

Megjithëse të vetëdijshëm për mesazhet e dërguara në zgjedhjet e fundit, Zaev dhe Mickoski ende nuk shohin asnjë arsye për të braktisur idealizmin bosh, të rremë dhe për të pranuar politikën e vërtetë që troket në dyert e tyre - me vota, grushta dhe shkelma. Rehatia e tyre është një pasojë e lirisë së zgjedhjes së kontrolluar në mënyrë rigoroze midis dy nuancave të hirit dhe manipulimit të përbashkët mendor me logjikën e "mbrojtjes". Dhe ky manipulim do të vazhdojë në mungesën e lirisë të shoqërisë të mbyllur në një gjendje të përhershme të "mbrojtjes". 

Arsim Zekolli

Maqedonia e Veriut dhe nacionalizmi antikombëtar

Në kohërat e reja, në komunikimet dhe tendencat moderne krijohen disa forma të reja shoqërimi dhe veprimi, sipas linjave të reja ndarëse me matricat mendore të trashëguara. Rritja e luftës së kulturave, korrektësia politike dhe “epidemia e fundit e kulturës” krijojnë një mjedis në dukje të favorshëm për shtypjen e formave të ashpra të shoqërimit, siç është nacionalizmi, por nga ana tjetër krijojnë hapësirë për ngritjen e formave të reja, moderne të nacionalizmit me paketime tjera e në përputhje me interesin politik, me tendencat sociologjike dhe me interesat ekonomike, e gjitha kjo pëmes formave dominuese të shprehjes së re të nacionalizmit e që diktohen nga dy shkolla të mendimit dhe veprimit të sublimuar, modeli evropian dhe modeli sovjetiko-amerikan. Sigurisht, ekziston edhe modeli kinez, i cili është i bazuar në konfucianizëm,por ai është ende i parëndësishëm dhe mungon në vendin tonë.

Modeli evropian i nacionalizmit synon të sfidojë supozimet mbizotëruese të studimeve nacionaliste , duke dëshmuar se antikombëtarizmi pasmodern jo vetëm që nuk e përjashton atë, por është pjesë integrale e nacionalizmit thelbësor.(Josip Kesic dhe Jan Willem Dujvendak “Nacionalizmi antikombëtarist ; Paradoksi i identitetit kombëtar holandez”)

Ky studim deri më tani është përmbledhja më e saktë e formave të reja të nacionalizmit bazuar në frymën e antikombëtarizmit si një mendim dhe motiv i vjetëruar dhe i kompromentuar për veprim, duke u bazuar në përvojat holandeze me ksenofobinë, shovinizmin etj. Studimi është interesant dhe vizionar sepse duke rishikuar përvojën hollandeze si “Pacient Zero” ai mund të ndjekë zhvillimin, evolucionin dhe vendosjen e tij në një prirje të re pan-evropiane të nacionalizmit antikombëtar, format e veprimit të të cilit tashmë janë të pranishme në mjedisin tonë përmes ndikimeve të ndryshe.

Tendenca e antikombëtarizmit nacionalist holandez përbëhet nga tre aspekte: konstruktivizmit, lajt-nacionalizmit dhe esencializmit.

Konstruktivizmi nënkupton kundërshtimin në mënyrë aktive të nocioneve fikse të vendit dhe zëvendësimin e tyre me një përzierje të koncepteve subjektive dhe procedurale të çështjes kombëtare, d.m.th. refuzimi i racës dhe karakterit dhe zëvendësimi i tyre nga imazhi dhe identifikimi, në të njëjtën kohë refuzimi i nacionalizmit banal dhe zëvendësimi i tij me “identitet të butë” dhe “internacionalizëm abstrakt”.

Lajt-nacionalizmi nënkupton refuzimin e lidhjeve emocionale, shoviniste, serioze me kombin dhe pranimin e një lidhjeje vetë-relativuese, sipërfaqësore, ironike me të(kombin), duke ndërtuar një qasje të re paralele ndaj nacionalizmit antikombëtar, që përcillet përmes kritikave të identitetit kombëtar dhe këshillimeve paralele se si të jesh kombëtar.

Esencializmi nënkupton pranimin e karakteristikave të caktuara si zakonisht të trashëguara, tipare tranzistore që përbëjnë identitetin, duke ofruar një model sesi të jesh një liberal i krahut të majtë pa qenë antikombëtar dhe si të jesh kombëtar pa u futur në antikombëtarizëm.

Lidhja midis këtyre tre modeleve synon të hedhë poshtë “nacionalizmin e keq” dhe ta zëvendësojë atë me “nacionalizëm të mirë” bazuar në një sens të “karakteristikave tipike”.

Përkthyer në kontekstin tonë të brendshëm, këto forma të antikombëtarizmit nacionalist tashmë janë të pranishme përmes përpjekjeve për të paraqitur karaktere të caktuara, këtu e kam fjalën për Zoran Zaevin dhe Ali Ahmetin, të cilët si modernistë gjoja kanë tejkaluar çdo formë atavistike të nacionalizmit. Një formë e zëvendësuar nga qasja e re e antikombëtarizmit “të dobët, procedurial dhe plural”, por me një sens të thellë identik.

Në marrëdhëniet ndëretnike, kjo nënkupton marrjen e imazhit të një antikombëtarizmi duke mohuar në dukje motivin etnik dhe format tradicionale të nacionalizmit. Por në të njëjtën kohë, forma e re e nacionalizmit diktohet nga forma të “të civilizuara, joetnike” të komunikimit dhe debateve publike mbi përgjegjësinë qytetare, planifikimin urban, ekologjinë, etj. Teksa, zemar etnike fshihet pas etikës, qytetarisë dhe e ndërtuar mbi konceptin themelor të frymës nacionaliste në dukje dhe në mënyrë deklarative. Një qasje e tillë synon të zëvendësojë anversionin “en block ndaj palës tjetër (etnike) duke detyruar individualizimin shembullor të sjelljeve negative dhe ekeseve. Ky është trend në rritje i antikombëtarizmit në vendin tonë, të motivuar dhe frymëzuar nga nacionalistët, i modeluar sipas tendencave evropiane post-nacionaliste.

Ndërkaq qasja nacionaliste sovjetiko-amerikane ndaj antikombëtarizmit është më e lehtë për t’u kuptuar dhe zbuluar për shkak të përvojave tona nga e kaluara. Në kontrast me bazën evropiane, kulturore dhe kombëtare të antikombëtarizmit të rremë, modeli sovjetiko-Amerikan është diktuar në mënyrë propagandistike, i demostruar fizikisht dhe i kontrolluar socio-ekonomikisht, si një kopje perandorake e përvojave etnike, racore, kulturore të shoqërive multikulturore, nëpër institucionet kombëtare monolitike, kryesisht racore-fetare.

Në përplasjen midis qasjes së parfumosur evropiane dhe qasjes së llakosur sipërfaqësisht sovjetiko-amerikane, nuk ka shumë vend për rigjallërimin dhe rivendosjen e formave autentike të bashkimit antikombëtar dhe përshtatjes së tyre me tendencat moderne.

Përpjekja e fundit, ajo e momentit shoqëror të diktuar social, e ndërtuar në periudhën 2012-16, i uzurpuar brutalisht dhe përpjekjet e tanishme për të krijuar “një Frankenstein të ri” të bashkëjetesës etno-politike, e cila do të paraqitej si një “shembull i ndritshëm për fqinjët”,si duket janë të kota. Megjithëse, ne jemi akoma me të vërtetë një shembull për fqinjët. Pikërisht “suksesi i verbuar” i Maqedonisë së Veriut në këto tre vjet është shkak i anemisë sonë, por edhe të shoqërive në rajon, të depresionuara nga marrëzia e shoqërizimit, kur në fund të protestave pason një raund tjetër dhe një turne tjetër i instalimeve të nacionalistëve të bindur, antikombëtaristë e kërminj kriminogjen të diplomatëve.

Përplasja e dukshme midis rrymave kundërshtare evropiane dhe amerikane të antikombëtarizmit nacionalist nuk ka arritur ende një moment në rajon. Në atë përplasje midis Evropës qytetare, kulturore dhe Amerikës religjioze, siguria e imitimit të antikombëtarizmit nuk ka shumë hapësirë për manovrim në Ballkan.

Kompromentimi i shtetit si institucion, shembja e integrimeve dhe kolapsi i “reformave” ekonomike e lënë institucionin e etnikumit si një të keqe të domosdoshme e bashkë me të edhe nacionalizmin tradicional si një “fije kashte” ekzistenciale për të shpëtuar nga rreziqet reale ose të imagjinuara. Por në vend që të neveritemi nga ai kërcënim i vërtetë, ia vlen të pyesim ndonjëherë veten nëse në të – si në çdo të keqe – a mund të gjendet ndonjë gjë e mirë?

Në të vërtetë, pjesa më e madhe e përbuzjes dhe antagonizmit të brendshëm ndaj nacionalizmit bazohet në përhapjen e luftërave të përgjakshme në ish Jugosllavi, në politikat e Slobodan Miloseviçit, ku kemi një përzierje të thjeshtë të termave shovinizëm dhe nacionalizëm. Fatkeqësisht, janë SH.B.A dhe BE që për dekada, përmes logjikës se “nacionalistët bëjnë punë më të mirë” dhe arrogancës së tyre në kundërshtimin e forcave autentike liberale antikomuniste vendase, çimentuan mbizotërimin e shovinizmit etnik elitaro-proletar dhe shkatërruan strukturën liberale të klasës së mesme.

Liberalët tani duhet të gjejnë brenda vetes momentin e tyre nacionalist, të kuptojnë notën e virtytshme dhe të refuzojnë agresionin shovinist. Ndërkaq nacionalistët, të futur në narcizëm homogjen, tashmë janë të paaftë të kuptojnë se çdo luftë çlirimtare është gjenezë e liberalit, dhe për këtë arsye nuk do ta shohin dritën e ditës për sa kohë që frymëzohen nga asgjësimi i tjetrit. Nacionalizmi i tyre është një kafaz përkujtimor i egërsisë së mbijetesës së “kafshëve” nga vitet ’90-ta. E megjithatë, për të gjithë kuptimin e përmbysur të fjalëve dhe zvogëlimin e kundërshtimit ndaj kundërveprimit, oportunizmit dhe kundërshtimit, ndoshta vetë lidhja midis liberalit dhe nacionalistit mund të jetë një hap përtej hipnozës aktuale të shoqërisë. Por për këtë duhet nxituar, përpara se kjo mundësi të reduktohet në një debat kafeneje.

Arsim Zekolli

E kujt është ideja e kryeministrit shqiptar në Maqedoninë e Veriut?!

Agron Shaqiri
Ekzistojnë dy data për të cilat spekulohet se do të mund të jenë ditë kur edhe do të mbahen zgjedhjet e parakohëshme në Maqedoninë e Veriut. Njëra është 5 korriku, që parapëlqehet nga LSDM-ja e data tjetër që parapëlqehet nga VMRO-DPMNE-ja, e që është 15 korriku. Sipas disa informatave datë e mundshme e zgjedhjeve mund të jetë 8 korriku, këto informacione thonë se gjatë këtyre ditëve ka pasur konsultime dhe komunikime intenzive rreth fomës dhe rreth datës së mbajtjes së zgjedhje.

Pavarësisht kësaj ne do të tentojmë të bëjmë një analizë politike, ku do të analizohet tre partitë më të mëdha për momentin në Maqedoninë e Veriut, LSDM, VMRO-DPMNE dhe BDl, e në fund do të japin një alternativë se e kujt mund të jetë ideja e kryeministrit shqiptar në Maqedoninë e Veriut.

Për LSDM janë të rëndësishme katër alternativa. Nën një është ndikimi në BFI dhe shkarkimi i kreut të saj, Sulejman Rexhepi. Nënkryetari i LSDM-së, Muhamed Zekiri për disa vjet ka udhëhequr fushatë aktive, apo betejë politike për ta rrëzuar nga froni Sulejman Rexhepin. I cili, siç duket tani arriti që të vendos në krye të BFI-së, një udhëheqësi që do të jetë nën ndikimin e tij. Kjo është mjaft e rëndësishme, pasi pikërisht kjo nomenklaturë e BFI-së, e cila përmes të të ashtuquajturave “mexhlise” do të tentojë të ndikojë në orientimin politik të qytetarëve të përkatësisë fetare islame. Muhamed Zekiri me insatlimin e udhëqesisë tek e cila do të ketë ndikim, do të krijonte epërsi, jo ndaj VMRO-DPMNE-së, e cila nuk ka asnjëfarë interesi tek votuesit e përkatësisë fetare islame, por pikërish epërsia do të krijohej ndaj partisë së Ali Ahmetit, pra BDl-së, gjë që mund të jetë thelbësore në këto zgjedhje, pavarësisht se kur do të mbahen.

Alternativa e dytë është raporti në mes të ministrit të Shëndetësisë Venko Filipçe dhe ish kryeministrit dhe liderit të LSDM-së, Zoran Zaev. Me një rejting tek qytetarët prej 82% dhe 78%, sipas disa anketave të realizuara nga mediat në Maqedoninë e Veriut, Venko Filipçe po shëndrohet në një rrezik potencial për të marrë pozicionin e liderit në partinë e udhëhequr nga Zoran Zaev. Ky i fundit me një mjeshtri të shkëlqyer përmes mediave që janë nën kontroll të Hristian Mickoskit, në vazhdimësi e ka sulmuar Venko Filipçen, deri para disa ditëve kur Zoran Zaev filloi një betejë frontale kundër Venko Filipçes, andaj edhe dilema e gazetarit Sasho Jordanovski,i cili thotë se kush vallë e detyroi Filipçen të bëjë aq shumë teste ndaj pacientëve asimptomatik ndak koronavirusit, që të rritet numri i të infektuarëve në Maqedoninë e Veriut. Pra në esencë, Zoran Zaev nuk do mund të toleronte një besueshmëri të qytetarëve ndaj Venko Filipçes, andaj nisi fushatën kundër tij, në fillim përmes mediave në ndikimin e Mickoskit, e pastaj edhe përmes mediave nën ndikimin e LSDM-së, ajo që ndodhi në fillim të javës, ku kishte sulme të drejtëpërdrejta nga dy apo tre televizione nacionale në konferencën për shtyp ndaj Karaxhoskit dhe Filipçes, të besoni se Zoran Zaev qëndron pas këtyre sulmeve ndaj Filipçes. Përveç rejtingut, gjëja e dytë që Zaevi ia imponoi Filipçes është testimi masiv, e që të duket se Filipçe po punon që të pronlongohen zgjedhjet. Pasi nëse zgjedhjet do të mbaheshin në vjeshtë, apo në treminin e rregullt shanset që Zaev të humb janë më të mëdha se sa tani.

Alternativa e tretë është se Zaev ka pastruar logaritë me dy të tretat në partinë e tij. Tani i ka ngelur mbyllja e llogarisë vetëm me një të tretën. Zaev do të përgatitet për dy opcione. E këto janë, e para t”i fitojë zgjedhjet dhe të jetë kryeministri i ardhshëm, dhe e dyta t’i humb zgjedhjet dhe të jetë në krye të LSDM-së. Deri më tani nuk ka ndodhur që lideri i opozitës në Maqedoninë e Veriut të përfundojë në burg. Një gjë e tillë nuk ka ndodhur as me Branko Cërvenkovskin, as me Ljubço Georgivski, as me Nikolla Gruevskin, e as edhe me Vllado Buçkovskin, edhe pse ai u zvarrit nëpër gjykata, për rreth 15 vitesh, por përsëri nuk përfundoi në pranga, nuk do të përfundojnë as Hristian Mickoski e as Zoran Zaev. Prandaj për Zoran Zaevin qenësore është, nëse nuk arrin që të krijojë qeveri, të ngelet në krye të LSDM-së. E që të ndodhë kjo, ai duhet që t’i eliminojë të gjithë kundërshtarët potencial për “fronin” e partisë, siç janë Venko Filipçe, Radmilla Shekerinska dhe një pjesë e të ashtuquajturit ” fraksioni i Shkupit”. Në periudhën e kaluar, dy “lojtarët kryesor” të LSDM-së ishin zëvendësministrja plotësuese në MPB, Sllavenka Petrovska dhe Venko Filipçe, që të dy njihen si kuadër të Radmilla Shekerinskës. Këtu vërehet se Zoran Zaev përgjatë gjithë kësaj krize, përdallim nga liderët tjerë ballkanik, nuk ka dhënë më shumë se tre katër deklarata në lidhje me pandeminë e koronavirusit dhe se si duhet të përballet vendi me koronavirusin. Gjatë gjithë kohës ka qëndruar anësh, ishte në vetizolim, pra nuk ishte aktiv në skenën politike, që ishte edhe një potez i mençur i Zoran Zaevit. Në fund, ai vlerësoi se cilin potez duhet së pari ta luajë. Ta përmabjë, apo ta lëshojë të “përmbytet”, Venko Filipçen, të cilin edhe e realizoi, kjo tregon se nuk duhet të nënvlerësohet kapaciteti i tij politik, ai ndoshta nuk është elokuent, mund të mos jetë një mendje briliante, siç ishte Cërvenkovski, apo nuk e ka energjinë e punës që e kishte Gruevski, ose vizionaritetin e Georgievskit, por kjo që bëri është një mendjeprehtësi politike, ai e ndjen momentin, e ndjen rrezikun dhe di kur të reagojë dhe si të reagojë, ta parandalojë, apo ta eliminojë rrezikun që i kanoset. Këtë po e shohim me Venko Filipçen, këtë e shohim edhe me pandeminë e koronavirusit.

Dhe e katërta, Zoran Zaev ka një kontroll klasik në terren, përveç nëse nuk përzihen forcat ndërkombëtare. Ajo fotografi e Radmilla Shekerinskës me Fatrmir Dearin në Kërçovë, siç duket është një porosi për Ali Ahmetin dhe strukturat e BDl-së, se ata e kanë në kontroll tërë territorin e vendit, kjo është porosia që LSDM ia dërgon BDl-së. Kjo lë të nënkuptosh dhe lojtarët kyç të BDl-së, siç duket i ka tani në dorë LSDM-ja, përmes Muhamed Zekirit, përmes BFI-së dhe përmes koalicionimit me Lëvizjen Besa, LSDM ka arritur të ketë nën kontroll një pjesë të madhe të lojtarëve kyç në terren tek një pjesë e elektoratit shqiptar. Dhe duke u bazuar në këtë nuk është çudi që kësaj rradhe LSDM të fitojë më shumë vota shqiptare se sa në zgjedhjet e kaluara.

Por, çka do të bëjë tani VMRO-DPMNE dhe Mickoski

Mickoski dha një deklaratë “fatkeqe”, që personalitete që kësaj parti që gjenden nëpër listat për deputetë nuk do të jenë në pushtetin ekzekutiv, nëse VMRO-DPMNE i fiton zgjedhjet. Aty janë nënkryetari i VMRO-DPMNE-së, Aleksandar Nikollovski, Sekretari gjeneral Igor Janushev, Antonio Milloshoski, aty është Vllado Misailovski, ish ministër i transportit dhe lidhjeve dhe ende nënkryetar i VMRO-DPMNE-së, pra të gjithë këtyre, Mickoski u dërgoi sinjale se nëse VMRO-DPMNE fiton zgjedhjet, ata nuk do të jenë pjesë e qeverisë. E duke u bazuar në këtë, ai do që këta personalitete të VMRO-DPMNE-së të pensionohen politikish, e një gjë të tillë, siç duket aspak nuk u pëlqen këtyre personaliteteve që i përmendëm, të cilët ka gjasa që të organizohen dhe të veprojnë siç vepruar 8 deputetës e VMRO-DPMNE-së nga nomenklatura e fundit parlamentare. Me këtë veprim Mickoski siç duket po ia bën gropën vetes, pasi mund të ndodhë që këto personalitete të VMRO-DPMNE-së, për të vazhduar karrierën e tyre politike, do t’u jepet mundësia të negociojnë me të gjitha strukturat e mnundshme vetëm e vetëm që ta shtyjnë pensionimin e tyre politik. Pra këtu janë të mundshme disa skenare, për të cilat ndoshta do t’i analizojmë një herë tjetër.

Hristian Mickoski mendon se rrezik potencial për të marrë drejtimin e partisë është Aleksandar Nikollovski, që në realitet siç duket po ia përgatitin Vllado Misailoskin, sinjalet që vijnë nga Budapesti po favorizojnë këtë të dytin, gjithashtu nëse analizohet edhe pak më thellë, struktura e LSDM-së, që ka ndikim të rëndësishëm në media, fare nuk po e trajton Misailoskin, siç kanë sulme të ndryshme për korrupcion shumica e ish pjetëtarëve të ekzekutivit të Gruevskit, pra këto struktura siç duket duan që ky të jetë lideri i ardhshëm i VMRO-DPMNE-së.

Gjithashtu Mickoski me Rashella Mizrahin dhe Naqe Çulevin i ka rënuar të gjitha urat që të formohet qeveri e zgjeruar pas zgjedhjeve. Të gjithë analizat thonë se Maqedonia e Veriut në perudhën e ardhshme do të futet në kriza ciklike, shëndetësore dhe financiare, e që është pothuaj e pamundur që një qeveri ta përfundojë të gjithë mandatin, dhe se shumë lehtë dhe shumë shpejt mund të formohet edhe një qeveri e zgjeruar, pra me veprimin që bëri Rashela Mizrahi dhe me veprimet që po bën tani Naqe Çulevi, Mickoski sikur i ka rënuar të gjitha urat për të formuar qeveri të zgjeruar, a e bën këtë qëllimisht, apo pa vetëdije, këtë nuk e di, por me këtë sjelle dhe me veprimet e Çulevit po e fundos veten.

Nga ana tjetër VMRO-DPMNE tani ka shumë pak hapësirë për të manifestuar patriotizëm, a pa patriotizëm, një parti siç është VMRO-DPMNE, nuk mund që të mobilizojnë një trup të fortë votuesish, e që tani e kanë humbur besimin tek kjo nomenklaturë udhëheqëse. Pra për momentin VMRO-DPMNE ka tre çështje ku mund të manifestojë patriotizmin e saj, marrëveshja e Prespës për emrin me Greqinë, marrëveshja për fqinjësi të mirë me Bullgarinë dhe marrëdhëniet ndëretnike dhe “Platforma e Tiranës”. Kështu nëse e analizojmë pak më thellë, VMRO-DPMNE nuk ka gjasa për të manifestuar partiotizëm në dy nga këto tre çështje. E para VMRO-DPMNE për dy vite as që e përmend marrëveshjen me Greqinë për emrin, pra nuk kemi dëgjuar asnjë prononcim nga kjo parti se kur do të vijnë në pushtet do ta shfuqizojnë marrëveshjen e Prespës. Kjo erdhi si rezultat i deklarimeve të ambasadores amerikane në Maqedoninë e Veriut Bërns, se marrëveshja e Prespës nuk duhet që të shfrytëzohet për politikë ditore në vend. Dheqë nga ajo ditë nga ana e VMRO-DPMNE-së nuk është thënë asnjë fjalë për këtë çështje që përpara kësaj trumbetonte me të madhe. Poashtu edhe marrëveshja me Bullgarin është e njëjtë për VMRO-DPMNE-në, pasi njeriu i dytë i grupimit të Partive Popullore Evropiane, apo grupimi i partive të spektrit të djathtë në Parlamentin Evropian, përkatësish grupimi që qeveris me BE-në, Andrej Kovaçev, i cili në disa prononcime qartë i ka thënë VMRO-DPMNE-së se çfarë do hapje të çështjes me Bullgarinë, apo shfuqizimin e marrëveshjes për fqinjësi të mirë me Bullgarinë do të rezultojë me përjashtim të VMRO-DPMNE-së nga grupimi i Partive Popullore Evropiane, poshatu për këtë çështje Mickoski hesht edhe përshkak të humbjes së mbështetjes së Bullgarisë që ka dhe nga frika e humbjes së financimit të kësaj partie nga biznismenë që janë të afërt me pushtetin në Bullgari por që veprojnë në Maqedoninë e Veriut. Tani vijmë në çështjen e tretë, e ajo është marrdhëniet ndëretnike apo “Platforma e Tiranës” dhe çështja shqiptare në Maqedoninë e Veriut. VMRO-DPMNE vetën në këtë çështje po trajton nacionalizëm, e ky veprim po e penalizon VMRO-DPMNE-në që të koalicionojë me ndonjë parti nga blloku politik shqiptar në Maqedoninë e Veriut. Pra me këtë qasje VMRO-DPMNE edhe nëse i fiton zgjedhjet do të tentojë të krijojë qeveri pa pasur partner qeverisës asnjë parti shqiptare, gjë që duket e pamundur sipas të gjitha gjasave.

Tani vijmë tek BDl, kjo parti ka hapsirë të vogël manovruese, pasi Ali Ahmeti nëse vazhdon koalicionimit me LSDM do të duhet që t’i japë fund karrierës së tij politike dhe nëse koalicionon me VMRO_DPMNE-në BDl do të jetë parti e vdekur politike, pasi kjo tek shqiptarët do të shihet si ripërsëritje e regjimit në mes të Ali Ahmetit dhe Nikolla Gruevskit, pra kjo hapësirë e vogël manevruese e ka detyruar BDI-në që të dalë me idenë e Kryeministrit shqiptar në Maqedoninë e Veriut.

Nga kjo ngushti manovruese BDl ka lansuar idenë që pronari i kompanisë “Ekolog” të jetë kryeministër i Maqedonisë së Veriut, gjë që e ka demantuar vet Lazim Destani, por kjo ide nuk ishte diçka e re, pasi edhe Branko Cërvenkovski në periudhën kur ishte lider i LSDM-së, 2009-2013, tentoi me ndihmën e Lazim Destanit dhe Abdulmenaf Bexhetit, i cili atë kohë ishte i punësuar në kompaninë “Ekolog” të formonte një parti të re politike shqiptare, ku në krye të kësaj partie do të ishte Abdulmenaf Bexheti, e që kjo parti pastaj të jetë fituese në spektrin politik shqiptar, në këtë mënyrë të rrëmbente pushtetin nga VMRO-DPMNE-ja e atëhershme. Këtë ide tani dëshiron që ta realizojë Ali Ahmeti. Pra kjo ide edhe mund të jetë e Branko Cërvenkovskit, që përmes një kryeminstri shqiptar dhe me Mickoskin në pushtet të rrëzojnë Zaevin nga kreu i LSDM-së.

Po çka do të bëjë tani LSDM-ja

E para do të tentojë që të ketë ndikim në BFI, e dyta do të luajë në kartën e personave nga BDl që kanë relata të mira me LSDM-në, siç janë Fatmir Deari, Teuta Arifi e të tjerë persona që do të mund që t’ia rrëmbejnë partinë Ali Ahmetit dhe si variant i tretë është blerja e të gjithë lojtarëve në terren, të cilët janë të rëndësishëm për Ali Ahmetin dhe me ndihmëe e këtyre personave të ketë ndikim në kampin politik shqiptar, pëse arrin që këtë ta realizojë LSDM-ja do t’i fitojë zgjedhjet, nëse jo atëherë do t’i humbë zgjedhjet.

Ku do t’na shpie koronavirusi

Shkruan Agron Shaqiri

Koronavirusi po prodhon një hop solidariteti midis njerëzve të thjeshtë në shumë anë të botës dhe ndoshta po na bën të vetëdijesohemi se të gjithë jemi qytetarë globalë. Afërmendsh, nuk do ta mposhtë koronavirusi neoliebralizmin dhe atomizimin e jetës shoqërore që e ka shoqëruar prej zanafillës.

Këto mundësi na kujtojnë valën e fuqishme të demokracisë radikale që preku pjesën më të madhe të botës nën impaktin e Depresionit të Madh dhe luftës antifashiste – dhe hapat e hedhura nga padronët për t’i përmbajtur dhe shtypur të tilla shpresa. Kjo histori na mëson shumë për ditët e sotme.

Pandemia duhet t’i tronditë njerëzit duke i shtyrë drejt vlerësimit të një internacionalizmi autentik, kuptimit të nevojës për t’i shëruar shoqëritë nga murtaja neoliberale dhe më pas drejt një rindërtimi radikal që shkon deri në rrënjët e kaosit bashkëkohor.

Tani qytetarët e Botës duhet të zgjohen nga mizoria e sistemit të dobët të drejtësisë shoqërore. Nuk është e lehtë.

Pandemia duhet të na zgjojë për të kuptuar se në një botë të drejtë gardhet shoqërore duhet të zëvendësohen me lidhje shoqërore, ideale këto që datojnë prej iluminizmit dhe liberalizmit klasik. Ideale që i shohim të realizuara në mënyra të ndryshme. Kuraja dhe vetëmohimi mbresëlënës i punonjësve shëndetësorë është një nderim frymëzues i burimeve të shpirtit njerëzor. Në shumë vende po formohen bashkësi të ndihmës reciproke për t’u siguruar ushqim nevojtarëve dhe ndihmë e mbështetje të moshuarve dhe të pamundurve.

Ky është vërtet “një hop solidariteti midis njerëzve të thjeshtë në shumë anë të botës dhe ndoshta po na bën të vetëdijesohemi se të gjithë jemi qytetarë globalë”. Sfidat janë të qarta. Po ato mund të tejkalohen. Në këtë moment të zymtë të historisë njerëzore ato duhen tejkaluar. Përndryshe historia do të ketë një fund të palavdishëm.

RMV-ja mes COVID 19 dhe sharllatanëve të pushtetit

Koronavirusi është shndërruar në problemin më të madh të momentit kudo ku ka “hedhur farën” e tij. Shpejtësia e përhapjes së tij, edhe pse numri i të vdekurve është i ulët në raport me numrin e të prekurve, mbetet sfida e çdo vendi. Aq sa edhe një vend si Italia – ekonomia e tetë më e madhe e botës – nuk po ia del ta vërë nën kontroll.

Raportimet e mediave nga atje flasin për bilanc lufte me numra të frikshëm dhe trishtues të vdekurish. Ndërkohë numri i përgjithshëm i të infektuarve sa vin e shtohet. Gjendja në vendet tjera të BE-së nuk duket më mire, edhe atje dita ditës po rritet numri edhe i të vdekurve edhe i të infektuarëve.

Për shkak se një pjesë e qytetarëve të RMV-së jetojnë dhe punojnë në këto vende (Itali), por dhe të neglizhencës – individuale dhe qeveritare, (siç ishte rasti me qytetin e Dibrës dhe Qendër Zhupë), nuk u desh shumë që virusi të mbërrinte edhe në vendin tone. Diçka e pritshme sa kohë qeveria jo vetëm që nuk mbylli kufirin të paktën me Italinë, por as i testoi ata që erdhën prej andej – të cilët me shumë mundësi po “arratiseshin” nga pandemia. Vetëm shfaqja e Pacientëve të parë– e detyroi qeverinë të merrte masa. Në fillim të pamjaftueshme e së fundmi tërësisht qesharake.

Nuk mund të jetë veçse qesharake të ndalosh me fasha orare daljen jashtë të qytetarëve, a thua se në orare të caktuara rrezikojmë të infektohemi e në disa të tjera jo, a thua se virusi vërejti që ia “lujtëm” tani po ndryshon orën e “sulmit”. Edhe më problematike ka qenë ndryshimi thuajse i përditshëm i fashave orare kur lejohet e kur ndalohet dalja jashtë. Për të mos përmendur pastaj sa kundërproduktive është të ndalosh daljen e secilit nga ne, qoftë dhe me orare, por jo të punëtorëve.

Brenda disa ditëve u ndalua qarkullimi ndërqytetas, u mbyllën linjat e transportit publik, institucionet, kafenetë, restorantet, diskot, pub-et e club-et. Por jo edhe disa veprimtari tjera ku nuk prodhohen të mira bazike.

Edhe pse paraqesin rrezikshmërinë më të lartë të mundshme për përhapjen e një virusi – me qindra veta punojnë në hapësira të përbashkëta, fare pranë njëri-tjetrit – në sytë e qeverisë ato nuk përbëjnë rrezik. Edhe pse janë me mijëra punëtorë, të cilët shkojnë në fund të ditës në shtëpi, duke rrezikuar mesatarisht edhe nga tre familjarë të tjerë (po ta marrim mesataren e anëtarëve të një familjeje katër veta), për qeverinë nuk përbën rrezik. Afërmendsh qeveria nuk i përkrah punëtorët – ajo mbyll sytë para shtypjes së punëtorëve çdo ditë.

Në vetëm disa javë, numri i të infektuarve është 285 dhe i të vdekurve 7, të paktën zyrtarisht, ndërkohë që janë bërë shumë pak teste. Në një situatë të tillë, ku qeveria nuk ka para për të testuar më shumë njerëz, nuk mund të jesh i sigurt se sa të infektuar mund të jenë realisht – informacione jozyrtare flasin për mijëra të infektuar. Nga momenti i shfaqjes në Itali deri në momentin e konfirmimit të rastit të parë te ne virusi ka “shëtitur” për shtatë palë qejfe.

Pacientët e parë kishin kohë që ishte kthyer nga Italia në momentin që u provuan dhe dolën pozitiv, kishin realizuar kontakte me dhjetëra persona të tjerë, me shumë mundësi edhe infektuar, duke pasur parasysh shpejtësinë e përhapjes, poashtu edhe rasti i pafalshëm i drejtoreshës së klinikës së sëmundjeve të lëkurës në Shkup e cila poashtu kishte realizuar kontakte të shumta me qytetarë në vende të ndryshme.

Përveç kësaj – meqenëse qeveria nuk ka një plan konkret për ndalimin e përhapjes së epidemisë si –ngujimi dhe testimi i të gjithë banorëve; furnizimi me ushqime, ilaçe dhe produkte higjenike – dalja për pazar me vetëm pak orë kohë ne dispozicion, jo vetëm që nuk e ndalon përhapjen, por e ndihmon më atë. Njerëzit detyrohen të rrinë në radhë për të bërë furnizimet e nevojshme.

Si të mos mjaftonte paaftësia për të vënë situatën nën kontroll, qeveria po bëhet çdo ditë e më shumë agresive, një ditë nuk do të ngurrojë të nxjerrë edhe ushtrinë rrugëve – a thua se ushtarët me armë në dorë do ta trembin virusin për të na “çliruar” përfundimisht nga ky armik – dhe rrjedhimisht duke ngjallur ankth e parehati të shtuar te qytetarët. Nuk mungojnë as kërcënimet për dhunë ndaj atyre që nuk respektojnë oraret me shembuj të policisë spanjolle, gjasme, që ndjek dhe rreh qytetarët për t’i mbajtur larg rrugëve.

Ndërkohë spitalet vazhdojnë të mos kenë kapacitetet e duhura për të përballuar një përkeqësim të mundshëm të situatës; paçka se nuk po punojnë nuk ka ende një amnisti të faturave dhe qirave për familjet e atyre që mbetën pa punë; të varfrit “e zakonshëm” që trajtohen me ndihmë ekonomike nuk po marrin ndonjë ndihmë shtesë për të përballuar karantinën, edhe pse dihet se mund të kenë pak ose aspak kursime. Romët,(por jo vetëm ata) që të vetmin burim të ardhurash kanë shitjen e kanoçeve që mbledhin nëpër koshat e qyteteve, nuk po trajtohen me ndihmë pavarësisht se nuk po lejohen të vazhdojnë “punën” si zakonisht. Pronarët e bizneseve të vogla, të detyruar t’i mbyllin bizneset e tyre, rrezikojnë të falimentojnë gjatë kësaj periudhe, ndërkohë që paguajnë qiratë pa punuar, ose do të detyrohen t’i mbyllin ato, duke lënë hapësirë të lulëzojnë bizneset e mëdha të oligarkëve nesër.

Një krizë si kjo kërkon menaxhim serioz, shumë larg sharlatanizmave të pushtetit, por edhe të opoziitës, që kalojnë kohën në live video dhe konferenca për shtyp duke dhënë urdhra sa qesharake, aq edhe të rrezikshme. Kjo krizë kërkon mbledhje të menjëhershme të parave nga oligarkët në formën e një takse të jashtëzakonshme që të garantohet rritja e kapaciteteve spitalore, karantimi i plotë dhe përballimi i nevojave të të gjithëve. Kërkon, padyshim, edhe mbylljen e të gjitha vendeve të punës, me përjashtim të atyre që prodhojnë dhe kryejnë shërbime jetike për shoqërinë. Përndryshe mund të përballemi me një skenar edhe më të tmerrshëm se ai i Italisë.

Mirë, do të kalojë edhe COVID 19-ta, po çka pastaj?!

Shkruan Agron Shaqiri

Dikur në shkollë të mesme, por edhe në gjatë kohës së studimeve kemi mësuar se shekujt XV dhe XVI kanë qenë shekujt e Rilindjes Evropiane, shekujt që e ringjallën Evropën dhe filluan të ndriçojnë terrin e gjatë mesjetar.

Pas shfarosjes së të paktën një të tretës së popullsisë së Evropës nga murtaja, kontinenti i vjetër nisi të ripopullohej, por këtë herë jo vetëm me njerëz, por edhe ide të reja të cilat ishin tkurrur e shtypur egërsisht gjatë mesjetës.

Kjo është koha kur Kristofor Kolombi zbuloi “Botën e re”, Magelani i ra tokës përqark, Gutenbergu shpiku shtypshkronjën, Nikola Koperniku “lëvizi tokën”, Shekspiri na tregoi veprën e tij monumentale, Kalvini e Luteri ndërmorën reformimin e krishterimit, ndërsa Makiaveli, Bejkëni dhe Montenji pasuruan të menduarit me një dimension të ri. Themelet e së vjetrës filluan të tronditen sepse e reja i kishte vënë në dyshim.

Sot, pesë shekuj më vonë, shohim se liria është tkurrur dhe autoriteti është bërë edhe më i fortë, duke parë të lulëzojnë liderë autoritarë nga Rusia në Brazil, nga Turqia në SHBA, nga Anglia në Ekuador, e sigurisht edhe këtu tek ne, në këtë shtet të vockël, edhe pse një e detyruam të ik në ekzil, pot ë tjerët akoma janë këtu dhe në krye të vendit. Kapitali i madh ka zëvendësuar urdhëresat e vjetëruara të kishës dhe fetfave. Siç thotë edhe filozofi gjerman Valter Benjamin:

“Nëse hedh sytë brenda kapitalizmit, gjen një fe, që si të gjitha fetë shërben për të lehtësuar shqetësimet, ankthet e trazimet. Por ndryshe nga të gjitha fetë e tjera, kapitalizmi është feja e parë që mbështetet mbi fajin dhe jo mbi shlyerjen e tij. Duke e shtyrë njeriun drejt një dëshpërimi absolut.”

E kjo sikur më nxit të reflektoj se ndryshimet janë të pamundura sepse në mos qoftë më i miri (kapitalizmi), më të mirë se ai nuk ka.

Kriza shëndetësore që na ka kapur jo vetëm neve, por edhe botën na ka bërë ta vendosim në dyshim këtë sistem ekonomiko-politik, ku tregu nuk po vetërregullohet dot siç na është predikuar dhe se armët, nafta edhe argëtimi nuk janë më të dobishëm (sepse sjellin më shumë fitim) se sa shëndetësia, strehimi, arsimi e jeta.

Filozofi italian i shekullit XX Benedeto Kroçe shkruan se “një institucion nuk vdes për shkak të gabimeve të tij aksidentale dhe sipërfaqësore, por vetëm kur nuk është më në gjendje të kënaqë më asnjë nevojë, ose kur dora-dorës bie sasia dhe ulet cilësia e nevojave që ai mund të plotësojë.”
Mbase ka ardhur koha kur nevoja na lyp një marrëdhënie të re prodhimi, ashtu si kalimi nga feudalizmi në kapitalizëm. Mbase ka ardhur koha e një hipoteze të re që kërkon vërtetim.

Kur e gjitha kjo të mbarojë, do na duhet të pozicionohemi se si do të vazhdojmë të jetojmë. Liria është gjendja natyrale e njeriut, por në kushtet ku jemi, për ta rigjetur ose fituar atë, duhet pikësëpari ta ridëshirojmë.

Pasi do të kalojë kriza shëndetësore, sipas ekspertëve, ajo do të pasohet nga kriza ekonomike, ku shumë biznese e kompani do të falimentojnë. Papunësia do të rritet. Hendeku midis të pasurve dhe të varfërve do të thellohet edhe më tej. Prandaj duhet të refuzojmë çdo shpëtim që do të na ofrohet duke ulur rolin e shtetit në garantimin e të mirave të përgjithshme. Si në krizën e vitit 2008, edhe sot po e shikojmë se modeli i imponuar (nuk e zgjedhim ne atë demokratikisht) ekonomik neoliberal, me në qendër suksesin individual, po dështon, duke përjashtuar edhe më shumë njerëz nga të drejtat e tyre bazike si strehimi, shëndetësia apo arsimi. Sot na duhet solidaritet dhe organizim midis atyre që e pësojnë në kurriz padrejtësinë, duke ngritur mekanizma të rinj për t’i vënë fre e kontrolluar kapitalin e zotëruar nga një pakicë që luan me jetën e shumicës prej nesh.

Por, kujdes, tani nuk na kërkohet që të besojmë verbërisht, pasi kjo do të na kthente përsëri në mesjetë, por duhet vetëm të mendojmë, ashtu si bënë ata në shekullin XV e këtej. Sepse asgjë nuk ka për të qenë si më parë.