ELOZH METAFIZIKO-MAJTIST PËR KOHËN DHE VENDIN TONË

Metafizika, më  thoshte dikur  profesori i filozofisë, u quajt, kështu  nga lëçitësi latin, ajo pjesë e veprës së maqedonasit (ama, maqedonasit të vërtetë)  Aristotel, që vinte pas Fizikës. Por meqë kjo,pra physis do të thotë natyrë, metafizikja është thjesht e mbinatyrshmja, pra. E përtejshmja, infiniti, e pashmja simbas dritës...

E unë  tani vazhdoj të them se ne jetojmë në epokën e anti-metafizikës, në atë epokë që unë do ta quaja KONSUMIZËM, dhe të gjitha këto tingëllojnë patetike, apo jo?!. Kjo epokë është përveç tjerash edhe ANTI-FIZIKE. Kaq na janë errësuar sytë dhe  kemi humbur edhe atë lidhje që kishim me natyrën, me fiziken. Dhe meqë e kemi humbur, kjo lidhje është bërë qëllim në vetvete. Priremi drejt fizikes, duke u nisur nga dëshpërimi ynë material, si dikur që prireshim drejt metafizikes, duke u nisur nga pamjaftueshmëria jonë fizike.Por shpirti ynë është aq i paushqyer, sa çdo kundërmim metafizik, na bën efektin e një helmi. Sa nga njerëzit e sotëm mund ta dëgjojnë Moxartin, pa iu dukur si "muzikë të vdekurish" fjala vjen?

Për të folur tani më  konkret për shpirtin tonë si shqiptarë, e ndjejmë sa i kufizuar është bërë ai, nga reformat e historisë, sidomos atyre të shekullit të kaluar. Nuk po flasim për shpirtin Spirit (Spiritus, Geist), por për shpirtin Soul (Anima, Seele). Për botën gjysmë-errësirore të shqisave, që po errësohet gjithmonë e më shumë. Shpirti ynë po humbet instinktet, pa fituar mendimin. Po humbet reflekset, pa fituar refleksionin. Mendimi është instinkt i ri, prandaj i dominon instinktet e vjetra fizike, dhe është i vetmi instinkt metafizik.

Në mungesën e programeve reale, atyre që i mundësojnë njeriut të vetëndërtohet, jemi sot para dy modeleve "sendërtuese". Sera e socializmit jugosllav është zëvendësuar me xhunglën e tranzicionit, dhe synohet që të shitet xhungla për të blerë serën. Të dyja këto modele zhvillimi të kopshtit antropologjik, shpirtit ja marrin frymën .Xhungla është model a-politik, pra antimodel, anarki. Ndërsa sera, a sera, ajo prodhon në seri, por ama, njerëz të skaduar, të konsumuar, të harxhuar.

Nëse elita  (këtu nuk e kam pjalën për Elita 5,që pavarësisht bën muzikë të bukur) , kjo elita ,për të cilën po shkruaj, ka modele kaq të skaduara për ne, kjo do të thotë se ajo nuk ka model për vete. Dhe ajo nuk ka lidhje organike me elitarizmin evropian, sado që me fjalë mundohet ta bëjë. E madje pyetja shtrohet: a kemi elitë ne?Fatkeqësisht përgjgjja është  JO. Nuk kemi. Kjo elitë synon të na bëjë të besojmë se ne nuk kemi teknologjinë për ta kuptuar. Por meqë ajo e ka teknologjinë, si ka mundësi që nuk kupton vetveten?!

Thjesht se i mungon ai dimensioni...

Ç'është një elitë, për mendimin tim ajo është mëse një lëvizje që prodhon metafizikë?! Në kohën kur njerëzimi ishte më pak i robotizuar nga teknika, i donte lundërtarët , poetët dhe heronjtë e vet, pasi këta e pajisnin me metafizikë, i jepnin frymëmarrje univerale, energji jetësore, largpamësi profetike. Sot sistemit nuk i duhen më tërë ato figura të shpirtit, atij i duhen thjesht bateri, bateri dhe karikues baterie.

Pa metafizikë, fjalët janë thjesht miza. Janë miza që kalojnë kokë më kokë, hyjnë në veshë e dalin nga goja, gjithnjë e më të azdisura, gjithnjë e më pickuese e verbanike. Shikojini se ç'ndodh me tërë komunikatorët -  të ekranit të vogël - gazetarët, politologët e politikanët, pedagogët e intelektualët, aktorët e regjisorët, këngëtarët dhe kompozitorët? A bëjnë gjë tjetër përpos së transmetuari mizat?! Mizat e njëri-tjetrit. Mizat e labirintit! Mizat e këtij realiteti të mbyllur, jo për shkak të vogëlsisë së vendit, por për shkak të mungesës së metafizikës!

Diçka aktuale, tash. Kur them se ne "qytetarët e këtij Shteti" duhet të dalim, nuk kem parasysh se duhet të bëjmë pasaportat biometrike dhe të harxhojmë ato pak kursime që kemi. Të dalim, të dalim, pra, sa më parë, e jo të ikim, por të shkojmë, aty ku liria funksionon...

Kur flet për fiziken dhe metafiziken, s'mundesh dot ma ta vesh theksin tek e dyta. E don metafizika e tekstit. Ngase thjesht po shkruan pa folur. E në fakt në kohën tonë për shkak se po minohen të dyja, natyra dhe e mbinatyrshmja bëjnë lidhje të vetme, për të krijuar njeriun me ndjeshmëri kozmike, si përgjigje ndaj robotit elektronik.

Pse e duam hebreun, të krishterin, muslimanin, siç duam poetin, muzikantin, e Ainshtajnin? Se kanë metafizikë, se kuptojnë gjuhën e krijimit, ia hapin dyert dritës, dhe janë jeta e kësaj bote, që pa ta s'ka jetë.

Metafizika ,pra është ajo kah synohet. Pasi vetëm duke synuar të gjesh mbinjerëzoren, mund të arrish së paku tek njerëzorja.

UFFF..........

MBI KONCEPTIN E HISTORISË

(WALTER BENJAMIN)

Teza I

Rrëfejnë një tregim për një buratin robotik që qenkësh ndërtuar në të tillë mënyrë që të luante e të fitonte lojën e shahut, e t’i përgjigjej lëvizjeve të kundërshtarëve me nga një kundërlëvizje. Ky na qe një buratin me petka turke e me një nargjile në gojë, ulur para tabelës së shahut të vendosur mbi një tryeze të madhe. Një sistem pasqyrash krijonin iluzionin që tavolina qe e tejdukshme nga të gjitha anët. Po në të vërtetë një kurrizo trupvogël, shahist me përvojë, ulej brenda tavolinës dhe drejtonte duart e buratinit me një sistem fijesh. Buratini i quajtur “materializëm historik” do të fitojë gjithnjë. Ai mund të sfidojë lehtësisht këdo, nëse përdor dhe shërbimet e teologjisë e cila sot, siç e dimë, është e tkurrur dhe mbahet larg syve të botës.

Teza II

“Një nga karakteristikat më të dalluara të natyrës njerëzore” – shkruan Lotze – “është, paralel me egoizmin e tepërt në instanca të veçanta, të qenët i lirë prej zilisë që e tashmja shfaq ndaj së ardhmes”. Reflektimet na tregojnë se imazhi ynë i lumturisë është i ngjyrosur tejetej prej kohës ku na ka caktuar traga e ekzistencës sonë. Ai lloj ngazëllimi që mund të ngjallë zilinë te ne, ekziston veç në ajrin që dikur kemi thithur, veç te njerëzit me të cilët mund të kemi folur, te gratë që mund të na kenë falur vetveten dikur. Me fjalë të tjera, imazhi ynë i lumturisë është pazgjidhshmërisht i lidhur me imazhin e shpagimit. Njësoj ngjet edhe me vështrimin tonë ndaj së shkuarës, që është objekt i historisë. E shkuara sjell me vete një tregues të përkohshëm, përmes së cilit thirret në shpagim. Ka një marrëveshje sekrete mes brezave të shkuar dhe këtij të tashmit. Toka e ka pritur ardhjen tonë. Njësoj si secili brez paraardhës edhe ne jemi pajisur me një fuqi e zbehtë mesianike, një fuqi ndaj së cilës e shkuara ka ngritur mëtimet e saj. S’janë çështje pazari ato mëtime. Materialistët historikë janë të vetëdijshëm për këtë.

Teza III

Kronikani që i rendit ngjarjet pa bërë dallim mes të mëdhave e të voglave, vepron në përputhje me këtë të vërtetë: prej gjithçkaje që ka ndodhur ndonjëherë, asnjë ndodhi s’bën të quhet e humbur për historinë. Sigurisht, vetëm një njerëzim i shpaguar mbërrin ta zotërojë tërësisht të shkuarën e vet, që do të thotë se vetëm për njerëzimin e shpaguar e shkuara bëhet e citueshme në të gjitha momentet e saj. Secili moment i përjetuar bëhet një citation a l’ordre du jour – dhe kjo ditë, është Dita e Re (der juengste Tag).

Teza IV

Së pari përpiquni për bukë e rroba edhe

Mbretëria e Zotit do të vijë vetë te ju

Hegel, 1807

Beteja klasore, që është gjithnjë e pranishme për çdo historian të ndikuar nga Marksi , është betejë për të fituar gjërat e ashpra dhe materiale pa të cilat nuk mund të ekzistojë asgjë delikate e shpirtërore. Gjithsesi, këto të fundit janë të pranishme në betejën klasore, por jo në formën e plaçkës që i takon fitimtarit. Ato e manifestojnë vetveten në këtë betejë në formën e kurajos, humorit, dinakërisë e qëndresës. Ato kanë një forcë retroaktive dhe vazhdimisht do të vënë në pikëpyetje cilëndo fitore të sunduesve, qoftë ajo e së shkuarës apo e së tashmes. Porsi ato lulet që e kthejnë fytyrën kah dielli, ashtu edhe e shkuara, e detyruar prej një force të fshehtë heliotropike, e kthen fytyrën kah dielli që po lind në horizont të historisë. Materialisti historik duhet të jetë i vetëdijshëm për këtë transformim, që është më pak i dukshmi nga gjithë të tjerët.

Teza V

Imazhi i vërtetë i së shkuarës kalon rrëshqanthi. E shkuara mund të kapet veç si një imazh që shkreptin në çastin e vetëm kur mundet të njihet, pastaj s’shihet më kurrë. “E vërteta s’do të largohet prej nesh”: në një vështrim historik të historicizmit këto fjalë të Gottfried Kellerit shënojnë saktësisht pikën ku materializmi historik e pret mespërmes historicizmin. Sepse çdo imazh i së shkuarës të cilin e tashmja nuk e njeh si shqetësim të vetin rrezikon të zhduket përgjithmonë. (Lajmet e mezipritura që historiani i së shkuarës i sjell zemër-rravguar mund të humbin në zbrazëti pikërisht në momentin kur ai nis të flasë).

Teza VI

Të artikulosh historikisht të shkuarën nuk do të thotë ta njohësh atë “ashtu siç ka qenë me të vërtetë” (Ranke). Do të thotë ta kapësh një kujtim teksa shkreptin në një moment rreziku. Materializmi historik synon të fiksojë atë imazh të të shkuarës që i shfaqet befasisht njeriut të përzgjedhur nga historia në çastin e rrezikut. Rreziku shenjon si përmbajtjen e traditës, ashtu dhe publikun e saj. Të dyjave u kanoset i njëjti kërcënim: mund të shndërrohen në vegël të klasave sunduese. Në çdo epokë duhet bërë rishtaz përpjekja për t’ia shkëputur traditën konformizmit që gjithnjë synon t’i mbivendoset. Mesia nuk vjen veç si shpagues, ai vjen dhe si mposhtës i Antikrishtit. Dhuntinë për t’i fryrë gacës së shpresës që gjendet tek e shkuara ka për ta patur vetëm ai historian që është tërësisht i bindur se as të vdekurit nuk do të shpëtojnë nga armiku nëse ai ngadhnjen. Dhe ky armik nuk ka pushuar së qeni ngadhnjimtar.

Teza VII

Mendoni terrin dhe të madhen ngricë

Të k’saj lugine ku jehon mjerimi

Brecht, Opera për tre pare

Historianit që dëshiron ta jetësojë rishtaz një epokë të së shkuarës Fustel de Coulanges i rekomandon që ta fshijë prej mendjes gjithçka që ai di mbi zhvillimin e mëpastajmë të historisë. S’ka mënyrë më të mirë për ta përshkruar metodën prej së cilës materializmi historik është distancuar e është shkëputur. Është një proces empatik, që rrjedh prej plogështisë së zemrës, acedisë, që dëshiron ta kapë e ta mbërthejë imazhin e mirëfilltë historik, teksa ky shfaqet vetëtimthi. Teologët mesjetarë e shihnin acedia-n si shkakun që i rri në rrënjë trishtimit. Flaubert-i, që e njihte mirë këtë ndjenjë, shkruante: “Peu de gens devineront combien il a fallu être triste pour ressusciter Carthage”*. Natyra e këtij trishtimi del në pah më qartë nëse shtrohet pyetja se cilën anë mban empatia e atyre që përkrahin historicizmin. Përgjigjja është e pashmangshme: anën e ngadhnjyesit. Dhe çdo sundues është trashëgimtar i pushtuesit të mëhershëm. Pra, empatia me ngadhnjyesin gjithnjë i leverdis sunduesve.Materialisti historik e di mirë ç’do të thotë kjo. Cilido që gjer më sot ka ngadhnjyer bëhet pjesë e kortezhit triumfal gjatë të cilit sunduesit aktualë shkelin mbi ata që shtrihen të përulur. Sipas praktikës tradicionale, plaçka e ngadhnjyesit bartet me vete gjatë gjithë kortezhit. Ajo merr emrin thesar kulturor, e ndaj saj materialisti historik mban një distancë, për siguri. Sepse pa asnjë përjashtim thesaret kulturore që ai sheh kanë një origjinë të cilën s’mund ta sodisë pa neveri. Të tilla thesare erdhën në jetë jo vetëm prej përpjekjeve të mendjeve e talenteve të mëdha që i kanë krijuar, po edhe prej stërmundimit anonim të bashkëkohësve të tyre. Nuk ekziston asnjë dokument i qytetërimit që nuk dokumenton në të njëjtën kohë barbarizmin. Ashtu siç është inherente barbaria tek këto dokumente, është edhe te vetë mënyra përmes të cilës ato transmetohen prej një pronari tek tjetri. Kështu që një materialist historik e shkëput veten sa më shumë prej këtyre thesarëve. Ai e sheh si detyrë të vetën ta marrë furçën e ta shpluhurosë historinë.

* “Pak vetë mbërrijnë të imagjinojnë sa i trishtuar duhesh me qenë që ta ringjallësh Kartagjenën”

Teza VIII

Tradita e të shtypurve na mëson se “situata e jashtëzakonshme” në të cilën jetojmë nuk është përjashtim, por rregull. Duhet mbërritur një konceptim i historisë që përputhet me këtë vëzhgim. Më pas do ta kuptojmë qartësisht se ne na bie detyra që të shkaktojmë një situatë vërtet të jashtëzakonshme, dhe kjo do ta përmirësojë pozitën tonë përballë Fashizmit. Një nga arsyet se pse Fashizmi ka gjasa të ndodhë është se kundërshtarët e vet e luftojnë në emër të progresit, si një normë historike. Habia që shfaqet kësokohe, se si ka mundësi që gjërat që përjetojmë vazhdojnë “ende” të ndodhin në shekullin e njëzetë nukështë filozofike. Kjo habi nuk çon tek asnjë dije, përveçse tek ajo që shpërfaq se këndvështrimi historik prej nga rrjedh habia, nuk qëndron më në këmbë.

Teza IX

Mein Flügel ist zum Schwung bereit,

ich kehrte gern zurück,

denn blieb ich auch lebendige Zeit,

ich hätte wenig Glück.

“Gruss vom Angelus” *   

Gerherd Scholem

Është një tabllo e Klee që titullohet “Angelus Novus”, që paraqet një engjëll që ngjan a thua se është duke u larguar prej diçkaje të cilën po e sheh me përqendrim. Sytë e tij janë duke vështruar, gojën e ka të hapur, flatrat e shtrira. Bash kështu pikturohet engjëlli i historisë. Fytyra e tij është kthyer kah e shkuara. Aty ku ne perceptojmë një zinxhir ngjarjesh, ai sheh veç një katastrofë të vetme që pandalur rritet duke grumbulluar rrënoja, e duke i sjellë ato para këmbëve të engjëllit. Engjëlli do të dëshironte të rrinte, të ngjallte të vdekurit e t’i ribënte gjithë ato që dërrmoi rrëmeti. Por një ciklon fryn që prej parajse; i ka mbërthyer flatrat e engjëllit me të tillë dhunë sa ai nuk mundet më t’i mbyllë. Kjo stuhi e shtyn parezistueshmërisht drejt s’ardhmes, së cilës engjëlli i ka kthyer shpinën ndërkohë që orteku i rrënojave përballë tij rritet gjer afër qiellit. Kjo stuhi është ajo çka ne quajmë progres.

*

Versioni 1

Flatrat gati me flutrue                           

Kohën pas lum kush e kthen               

Gjithherë k’tu s’ban me qindrue

Ndo’j fat të mirë sodi s’un bjen.        

Versioni 2 ( nga Shkëlqim Çela)

Me shum’ dëshirë do ktheja pas

Me vrundull flatrat gati

Po meqë ngeca n’Kohë të Gjallë

Nuk më ka prirë fati

“Falëmeshëndetja e Engjëllit”

Teza X

Murgjve nëpër manastire disiplina monastike u përcaktonte tema për meditim me qëllim që t’i shkëpuste prej botës e çështjeve mondane. Mendimet që zhvillojmë këtu burojnë prej një konsiderimi analog. Vëzhgimet tona synojnë që – shi në momentin kur politikanët që mishërojnë shpresat e kundërshtarëve të fashizmit janë përkulur duke pranuar mposhtjen e vet e duke tradhtuar çështjen – ne ta shpështjellim politiken mondane prej merimangave ku e kanë kapërthyer tradhtarët. Konsiderata jonë lind prej vëzhgimit të këtyre tre fakteve: besimit kokëfortë që politikanët kanë te progresi; vetëbesimit që ushqejnë për “bazën popullore”; dhe më së fundi integrimit të tyre servil tek një aparat i pakontrollueshëm, të cilat s’kanë qenë veçse tre aspekte të së njëjtës gjë. Pra duam të bëjmë të qartë se sa shtrenjtë duhet t”i kushtojë mendimit të zakonshëm konceptimi i një historie që e shmang çdo lloj pikëpjekje me mendimin ku aderojnë këta politikanë.

Teza XI

Konformizmi që e ka patur çerdhen që prej fillimit në gji të social-demokracisë nuk qëndron veç te taktikat e saj politike, po edhe te konceptet e saj ekonomike. E këto të fundit janë një prej arsyeve kryesore të dështimit të saj. Asgjë s’e ka korruptuar klasën punëtore gjermane aq sa bindja që ata po notonin pas rrjedhës. Zhvillimet e teknikës atyre u dukeshin si shenja të kahjes së rrjedhës, në të cilën mendonin se po notonin. Kjo s’qe veçse një hap larg bindjes iluzive që puna në fabrikë – e cila sipas tyre qe hallkë e rrjedhës së progresit teknologjik – përbënte një akt politik përparimtar. E lashta etikë protestante e punës po përjetonte ringjalljen e saj mes punëtorëve gjermanë, tashmë në format të shekullarizuar. Gjurmë të këtij konfuzioni u shfaqën që në programin Gotha (i paraqitur në Kongresin e Gotha-s, në 1875). Aty puna përkufizohej si “burimi i gjithë pasurisë e i gjithë kulturës”. Marksi, që i tutej më së keqes, shkroi në përgjigjje se qeniet njerëzore që nuk zotëronin asnjë pronë përveç fuqisë së vet punëtore “detyrohen të jenë skllevër të të tjerë njerëzve të cilët… janë bërë pronarë”. Po duke e anashkaluar këtë vërejtje konfuzioni veç u rrit, dhe pak kohë më pas Josef Dietzgen shpalli se: “Puna është shpëtimtari i kohëve tona… Tek… përmirësimi… i punës… mbruhet pasuria, që tashmë mund të plotësojë më së fundi atë që asnjë shpagues nuk do e kish mbërritur”. Ky konceptim marksisto-vulgar i asaj çka është puna, nuk shqetësohet të ngrejë pyetjen se si prodhimet – për sa kohë nuk janë në dispozicion të punëtorëve – i ndikojnë këta të fundit. Ai percepton vetëm progresin në kapacitetin për të shfrytëzuar natyrën, por jo regresin e shoqërisë. Që këtu shfaqen gjurmët e para të teknokracisë, të cilat më vonë u shfaqën edhe tek Fashizmi. Mes tyre qëndron një koncept i natyrës që dallon në mënyrë shqetësuese prej atyre që u shfaqën në mendimin socialist-utopik të periudhës Vormaerz (para 1948). Puna, që në atë moment e tutje, filloi të konceptohej si tërësia e shfrytëzimit të natyrës, koncept që vendoset me një vetëkënaqësi naïve, përkundër shfrytëzimit të proletariatit. Krahasuar me këtë koncept pozitivist tingëllojnë çuditshmërisht të shëndetshme edhe fantazimet e Fourier-së, për të cilat aq shumë e kanë thumbuar. Sipas Fourier-së, një ndarje e mirë e punës shoqërore do të kishte pasojat që vijojnë: qiellin e natës do ta ndriçonin katër hëna; akullin do ta hiqnin prej poleve; uji i detit s’do të qe më i kripur; dhe kafshët e egra do të zbuteshin e do t’i shërbenin të gjitha njeriut. Gjithë këto fantazi përshkruajnë një punë që – larg të qenit shfrytëzuese e natyrës – është në gjendje ta ndihmojë t’i pjellë ato krijesa mundshmëria e të cilave fle në mitrën e saj. Konceptit të shtrembëruar të punës i korrespondon ideja komplementare e një natyre që, sipas fjalëve të Dietzgen-it, “na ofrohet gratis”.

Teza XII

Ne kemi nevojë për historinë, por nevoja jonë është e ndryshme nga ajo e bjerrakohësve që lazdrohen në kopshtijen e dijes.

Nietzsche, Mbi Dobinë dhe Dëmin e Historisë ndaj Jetës

Subjekti i njohjes historike është vetë klasa e shtypur që lufton. Te Marksi ajo shfaqet si e fundmja klasë e skllavëruar, që dëshiron të hakmerret edhe ta çojë deri në fund punën emancipuese, në emër të gjithë brezave të nënshtruar. Kjo ndërgjegje – që u bë e ndjeshme gjatë një periudhe të shkurtër tek “Lidhja e Spartakut” [grupi spartacist që u bë pararendës i Partisë Komuniste Gjermane] – e kundërshtonte  socialdemokracinë që prej momentit nistor. Brenda tre dekadave ajo mbërriti ta shuante thuajse tërësisht emrin e Blanqui-së, sokëllimat [Erzklang] e të cilit e kishin bërë të dridhej gjithë shekullin pararendës. Spartacistët u kënaqën duke i dhënë klasës punëtore rolin e shpëtimtarit të brezave të ardhshme. E bash kështu e gjymtuan prej forcës së saj më të madhe. Kjo pedagogji bëri që klasa të harrojë si urrejtjen ashtu dhe shpirtin e sakrificës. Sepse këto të dyja ushqehen veç nga imazhi i gjyshërve të skllavëruar, e jo nga ideali për nipër të emancipuar.

Teza XIII

Çdo ditë e më shumë çështja jonë qartësohet

çdo ditë e më shumë populli po bëhet i mençur

Joseph Dietzgen, Filozofia Socialdemokratike

Në teorinë, po sidomos në praktikën e saj, socialdemokracia është udhëhequr prej një koncepti të progresit që nuk përputhej me realitetin, por që kishte pretendime dogmatike. Progresi, siç përvijohej në mendjet e socialdemokratëve, na paskësh qenë një përparim i vetë njerëzimit (jo veç përparim i aftësive dhe dijeve të tij). Së dyti, progresi na qenka diçka që nuk mbaron kurrë (diçka që i korrespondon përmirësueshmërisë të pafundme të njerëzimit). Së treti, progresi njehsohet si diçka në thelb e pandalshme (si diçka që vetëvepron, dhe ndjek një tragë të drejtë apo spirale). Secili prej këtyre predikateve është kundërthënës, dhe secili lë vend për kritikë. Por kritika, në dashtë të jetë rigoroze, duhet të dalë përtej veçorive të këtyre predikatëve dhe të orientohet drejt diçkaje që e kanë të përbashkët. Ideja e progresit të species njerëzore përmes historisë është e pandashme prej idesë së lëvizjes brenda një kohe homogjene e të zbrazët. Kritika e kësaj idesë së fundit duhet t’i rrijë si themel kritikës së idesë së progresit në përgjithësi.

Teza XIV

Origjina është synimi

Ursprung ist das Ziel

Karl Kraus Worte in Wersen I (Fjalë në Vargje)

Historia është objekt i një konstruksioni që nuk shtrihet në kohën e zbrazët e homogjene, por në kohën e përplotë të “bash-tashit” [Jetztzeit]. Kështu, për Robespierre-in, Roma e lashtë qe një e shkuar e mbarsur me “bash-tash”, të cilën ai e shkulte prej tragës së vazhdueshme [continuum] të historisë. Revolucioni francez e mendonte vetveten si një Romë e kohës së tashme. E citonte Romën e lashtë njësoj si moda që risjell në jetë ndonjë kostum të së shkuarës. Moda ka një nuhatje për aktualen, kudo që ajo gjëllon në bjeshkët e së shkuarës.  Moda është një brofje prej tigri përmbi të shkuarën. Vetëm se kjo ndodh në një arenë të kontrolluar nga klasat sunduese. I njëjti hop, por në qiellin e çelur të historisë, është hopi dialektik, ashtu si e kish konceptuar revolucionin Marksi.

Teza XV

Në momentet e aksionit, vetëdijësimi për ta shpërthyer tragën e vijueshmërisë historike i përket klasave revolucionare. Revolucioni i Madh solli një kalendar të ri. Dita kur përurohet një kalendar i ri funksionon si përshpejtues i historisë. E në fund të fundit kjo është e njëjta ditë që kthehet e rikthehet pandalim nën formën e ditëve festive, që janë ditë përkujtimore. Pra kalendarët nuk e masin kohën ashtu siç bëjnë orët. Ato janë monumente të një vetëdije historike, së cilës duket se i kanë humbur gjithë gjurmët në Evropë që prej 100 vjetësh, vetëdije që u shfaq edhe një herë në një episod të Revolucionit të Korrikut. Kur ra mbrëmja e parë gjatë betejave – në shumë vende të Parisit, njëkohësisht por pa koordinim paraprak – njerëzit qitën plumba në orët nëpër kulla. Një dëshmitar okular, që ndoshta ia detyron përjetësimin e vet rimës shkruajti:

“Qui le croirait! On dit

qu’irrités contre l’heure,

De nouveaux Josués,

au pied de chaque tour.

Tiraient sur les cadrans

pour arrêter le jour.”

“E kush do ta besonte

Se në mëri me orën

Ca Jozue të rinj

Në kulla, me inat

Për ta ndaluar ditën

Qitën përmbi sahat”

Teza XVI

Prej konceptit të së tashmes që s’është çast kalimtar, po një kohë e ndalur dhe e bllokuar, materialisti historik nuk bën të heqë dorë. Sepse një koncept i tillë e përkufizon drejt atë të tashme në të cilën, për hesap të vet, ai shkruan historinë. Historicizmi kompozon një imazh “të përjetshëm” të së shkuarës ndërsa materializmi historik skicon eksperiencën unike të takimit me të. I lë të tjerët të shpërdorojnë forcat me kurvën e quajtur “na ishte një herë” në bordellon e historicizmit. Dhe mbetet zot i fuqive të veta: mjaftueshëm burrëror për ta shpërthyer tragën e vijueshmërisë të historisë.

Teza XVII

Po të ecë drejt historicizmi kulmon në histori universale[Universalgeschichte]. E prej kësaj dallon ndoshta më qartësisht se prej çdo gjëje tjetër historiografia materialiste, sa i përket metodës. Historisë universale i mungon armatura teorike. Ajo zhvillohet përmes grumbullimit: mbledh një masë faktesh që të mbushë kohën homogjene e të zbrazët. Historiografia materialiste, në anë të kundërt, themelohet mbi një princip konstruktiv. Mendimi nuk zhvillohet veç si lëvizje e ideve, po edhe si ngrirje, si ngurosje e tyre [Stillstellung]. Aty ku mendimi ngrin i beftë, brenda një konstelacioni stërmbushur me tensione, këtij të fundit i jep një goditje që e kristalizon në monadë. Historiani materialist nuk i avitet objektit historik për sa kohë ky ende nuk i është paraqitur si një monadë. Në këtë strukturë ai njehson shenjën e ngurosjes mesianike të gjithë ndodhive, e thënë ndryshe, shenjën e një mundësie revolucionare në luftën për të shkuarën e shtypur. E kap këtë shans në mënyrë që të shkëpusë një epokë të caktuar prej tragës homogjene të historisë; e nxjerr një jetë të përveçme prej një epoke; e nxjerr një akt të përveçëm prej veprës së një jete. Rezultati i kësaj procedure është se në aktin e përveçëm ruhet e përnaltësohet [aufgehoben] vepra e një jete, në jetën e përveçme ruhet e përnaltësohet epoka, e në epokë ruhet e përnaltësohet gjithë traga e historisë. Fruti ushqyes i konceptimit historik përmban në thelbin e vet kohën, si një farë të çmuar por pa shije e pa aromë.

Teza XVIII

“Pesëdhjetë mijëvjeçarët e shkretë të homo sapiensit” – shkruan një biolog modern – “përballë historisë së jetës organike në tokë qëndrojnë në raport diçka si dy sekondat në fund të një dite prej njëzet e katër orësh. Në këtë shkallë, gjithë historia e qytetërimit njerëzor do të mbushte vetëm një të pestën e sekondës së fundit në orën e fundit”. Koha e bash-tashit, që si model i kohës mesianike rimerr në një përmbledhje madhështore historinë e krejt njerëzimit, koincidon saktësisht me pjesën që zë në univers historia e njerëzimit.

Shtojcë

A. Historicizmi ndihet i kënaqur kur vendos një lidhje shkakësie mes momenteve të ndryshme të historisë. Mirëpo asnjë realitet faktik nuk shndërrohet – thjesht pse gëzon cilësitë e shkakut – në fakt historik. Fakti bëhet historik vetëm pasi ka vdekur, nën veprimin e ndodhive që mund të jenë të ndara me mijëvjeçarë të tërë nga vetë fakti. Historiani që niset prej këtij konstatimi nuk i lejon më rrjedhat e ngjarjeve t’i kalojnë nëpër gishtërinj si rruzarë (tespihe). Ai kap konstelacionin që formon epoka e vet teksa përziehet me një aksh epokë të së shkuarës. Kështu, ai themelon një koncept të së tashmes si koha e “bash-tashit” [Jetztzeit], stërpikur me grimca prej kohe mesianike.

B. Natyrisht që falltarët, të cilët e pyesnin kohën duke u rrekur të mësonin se çfarë fshihte në gji, nuk e perceptonin atë si kohë homogjene e boshe. Ai që e mban parasysh këtë shembull, ndoshta mund ta krijojë një ide për mënyrën se si perceptohet koha e shkuar si përkujtim: bash në këtë mënyrë. Ne e dimë që hebrenjve u ishte ndaluar të parashihnin të ardhmen. Torahu dhe lutjet, si kundërpeshë, u mësuan atyre përkujtimin. Kjo i çliroi ata prej magjepsjes nga e ardhmja, pre e së cilës bien gjithë ata që marrin këshilla prej falltarëve. Por e ardhmja nuk ishte aspak një kohë homogjene dhe boshe në sytë e hebrejve. Sepse te e ardhmja, në secilin çast, gjendet ajo porta e ngushtë prej nga mund të hyjë Mesia.


Përktheu Arbër Zaimi

TË GJITHË KANË FRIKË NGA INTIMITETI

Pyetje – I dashuri Osho, nga shumë frikat e mia, njërës prej të cilave unë jam më i vetëdijshëm është ajo e intimitetit. Unë jam si një shofer i goditur në marrëdhëniet me njerëzit. Mund të më tregoni diçka mbi frikën time rreth intimitetit?
Osho – Ramaprem, të gjithë kanë frikë nga intimiteti. Tjetër gjë është se a jeni ju të vetëdijshëm apo jo kësaj. Intimitet do të thotë ta ekspozoni veten tuaj para një të panjohuri. Të gjithë ne jemi të huaj – askush nuk e njeh askënd. Ne jemi të huaj edhe për veten tonë, sepse ne nuk e dimë se kush jemi. Intimiteti ju sjell afër një të huaji. Dhe frika juaj është se nëse ju i kapërceni të gjitha mbrojtjet, të gjitha maskat tuaja, kush e di se çfarë është ne gjendje i huaji të bëj me ju?
Të gjithë ne fshehim me mijëra gjëra – jo vetëm nga të tjerët por edhe nga vetja jonë – sepse ne kemi qenë te edukuar nga një njerëzim i sëmurë me të gjitha llojet e shtypjeve, ndalesave dhe tabuve. Dhe frika është me dikë që është i huaj – dhe kjo nuk ka rëndësi se kush është – se ju mund të jetoni me një person për tridhjetë vjet, dyzet vjet – dhe ndjenja i te qenurit i huaj (panjohur) kurrë të mos zhduket – ai ndihet i sigurt të mbaj pak mbrojtje, pak distancë, sepse dikush mund të lëndojë prekshmërinë tuaj, çiltrin tuaj, ndjeshmërinë tuaj.. të gjithë kanë frikë nga intimiteti.
Dhe problemi bëhet shumë më i ndërlikuar sepse të gjithë e kërkojnë intimitetin. Çdokush e dëshiron intimitetin se përndryshe mbeteni të vetmuar në këtë univers – pa një shok, pa një dashnor, pa dike të cilit ju mund t’i besoni, pa dikë të cilit ju mund t’ia hapni të gjitha plagët. Dhe plagët nuk mund të shërohen derisa janë të hapura. Sa më shumë që i fshihni ato, më të rrezikshme bëhen. Ato mund të bëhen kanceroze.
Intimiteti është një nevojë thelbësore, kështu që të gjithë e lakmojnë atë.
Por ai do që edhe personi tjetër të jetë intim, në mënyrë që personi tjetër të heq mbrojtjen e tij, të bëhet i prekshëm, të bien të gjitha maskat e tij, dhe personaliteti i rrem i tij qëndron lakuriq ashtu si është ai. Dhe në anën tjetër, të gjithë kanë frikë nga intimiteti – me personin tjetër ju dëshironi të jeni intim, ju nuk e keni kapërcyer mbrojtjen tuaj.
Ky është një konflikt në mes miqve, në mes të dashuruarve: askush nuk dëshiron të largoj mbrojtjen e tij dhe askush nuk dëshiron të vijë në lakuriqësi të plotë dhe sinqeritet të hapur – dhe të dy kanë nevojë për intimitet. Përveç nëse nuk bien të gjitha shtypjet e juaja, ndalimet – të cilat janë dhuratë e feve tuaja, kulturave tuaja, shoqërive tuaja, prindërve tuaj, arsimimit tuaj – ju kurrë s’do të jeni në gjendje të bëheni intim me dikë. Dhe ju duhet të merrni iniciativën.
Por nëse ju nuk keni ndonjë shtypje, ndonjë ndalim, ju nuk do të keni gjithashtu ndonjë plagë. Nëse keni jetuar thjesht, jetë të natyrshme, nuk do të ketë frikë nga intimiteti, por gëzim të madh – dy zjarre vijnë aq afër se ato bëhen pothuajse një flakë. Dhe takimi bëhet kënaqësi e jashtëzakonshme, plotësim total. Por para se të mund ta tentoni intimitetin, ju duhet të pastroni shtëpinë tuaj tërësisht.
Vetëm njeriu i meditimit mund të lejojë intimiteti të ndodhë. Ai s’ka asgjë për të fshehur. Të gjitha që atë e kanë frikuar se dikush tjetër mund t’i di, ai i ka kaluar. Ai ka vetëm qetësi dhe zemër të dashur. Ju duhet ta pranoni veten tuaj në tërësi tuaj – nëse nuk mund ta pranoni veten tuaj në tërësinë tuaj, si mund të shpresoni se dikush tjetër mund t’ju pranoj? Dhe ju keni qenë të dënuar nga të gjithë, dhe ju keni mësuar vetëm një gjë – vetëdënimin.
Ju vazhdoni duke e fshehur atë. Kjo nuk është diçka e bukur t’jua tregoni të tjerëve, ju e dini se gjëra të këqija janë të fshehura në ju; ju e dini se gjëra të liga janë të fshehura në ju; ju e dini se kafshëria është e fshehur në ju, derisa nuk e ndryshoni qëndrimin tuaj dhe e pranonin veten tuaj si një kafshë në ekzistencë… Fjala “kafshë” nuk është e keqe, ajo thjesht do të thotë gjallëri, ajo vjen nga Anima. Kush do që është i gjallë, është një kafshë.
Por njeriu ka mësuar: “Ju nuk jeni kafshë, kafshët janë shumë poshtë juve. Ju jeni qenie njerëzore.” Juve iu është dhënë një superioritet i rrem. E vërteta është, ekzistenca nuk beson në superiore dhe inferiore. Për ekzistencën, çdo gjë është e barabartë – pemët, zogjtë, kafshët, qeniet njerëzore. Në ekzistencë, çdo gjë është e pranuar absolutisht ashtu siç është, nuk ka asnjë dënim.
Nëse e pranoni seksualitetin tuaj pa kushte, nëse e pranoni se njeriu dhe çdo qenie në botë është e brishtë… jeta është një fije shume e hollë e cila mund të këputet në çdo moment. Po e pranuat këtë, ju do ta hidhni egon e rrem – për të qenë Aleksandri i Madh, Muhamed Ali - tri herë kampion – nëse ju thjesht e kuptoni se çdokush është i bukur në rëndomtërinë e tij dhe se çdokush ka dobësi… Ato janë pjesë e natyrës së njeriut sepse ju nuk jeni të krijuar prej çeliku.
Ju jeni të ndërtuar nga një trup shumë i brishtë. Periudha e jetës suaj është në mes 98 gradë temperaturë dhe 110 gradë: vetëm 12 gradë është e tërë periudha e jetës suaj. Rënia nën këtë, dhe ju jeni të vdekur, shkoni përtej kësaj dhe ju jeni të vdekur. Dhe e njëjta vlen për njëmijë e një gjëra tjera në ju.
Një nga nevojat tuaja më themelore është të jeni të nevojshëm. Por askush nuk do ta pranojë këtë, se “Kjo është nevoja ime themelore të jem i nevojshëm, të jem i dashur, të jem i pranuar”. Ne jetojmë në asisoj pretendimi, asisoj hipokrizie – që është edhe arsye pse intimiteti krijon frikë. Ju nuk jeni ai që dukja juaj është. Dukja juaj është e rreme. Ju mund të dukeni se jeni një shenjtor, por thellë poshtë, ju ende jeni një qenie e pafuqishme njerëzore me të gjitha dëshira dhe të gjitha epshet.
Hapi i parë është që ta pranoni veten në tërësinë tuaj, në dritën e të gjitha traditave tuaja, të cilat kanë drejtuar tërë njerëzimin e çmendur. Pasi të keni pranuar veten si jeni, frika e intimitetit do të zhduket. Ju nuk mund ta humbni respektin tuaj, ju nuk mund ta humbni madhështinë tuaj, ju nuk mund ta humbni egon tuaj, ju nuk mund ta humbni besimtarinë tuaj, ju nuk mund ta humbni shenjtërinë tuaj – ju i keni hedhur të gjitha të vetes suaj. Ju jeni si një fëmijë i vogël, krejtësisht të pafajshëm. Ju mund ta hapni veten, sepse brenda, ju nuk jeni të mbushur represione të shëmtuara të cilat kanë bërë perversione.
Ju mund të thoni çdo gjë që mendoni me të vërtetë dhe sinqerisht. Dhe nëse jeni të gatshëm të bëheni intim, ju do t’i kurajoni personat e tjerë gjithashtu të jenë intim. Çiltëria juaj do ta ndihmojë personin tjetër të jetë gjithashtu i çiltër. Modestia juaj jotendencioze do të lejoj që edhe të tjerët të kënaqen në modesti, pafajësi, besnikëri, dashuri, çiltëri. Ju jeni të mbyllur në kafaz nga konceptet idiotike, nëse ju bëheni shumë intim me dikë, ai do të bëhet i vetëdijshëm për këtë.
Por ne jemi qenie të brishta – më të brishtat në gjithë ekzistencën. Fëmija i njeriut është fëmija më i brishtë nga të gjitha kafshët. Fëmijët e kafshëve të tjera mund të mbijetojnë pa nënat e tyre, pa babën, pa familje. Por fëmija i njeriut do të vdiste menjëherë. Kështu që kjo brishtësia nuk është diçka që duhet dënuar – kjo është paraqitja më e lart e vetëdijes. Trëndafili vazhdon të jetë i brishtë; ai nuk është gur. Dhe për këtë nuk duhet të ndihet keqardhje, pse ju jeni një trëndafil e jo një gur.
Vetëm kur dy persona bëhen intim ata më nuk janë të huaj. Dhe kjo është një përvojë shumë e bukur për të zbuluar se vetëm ju nuk jeni përplot me dobësi por edhe të tjerët gjithashtu… ndoshta çdokush është përplot dobësi. Shprehja më e lartë e çdo gjëje bëhet dobësi. Rrënjët janë shumë të forta, por lulja s’mund të jetë aq e fortë. Ajo është e bukur sepse qenësia saj nuk është e fortë. Në mëngjes ajo hapë petalet e saja për ta mirëpritur diellin, vallëzon tërë ditën në erë, dhe nga mbrëmja petalet e saja fillojnë të bien. Ajo shkon. Çdo gjë që është e bukur, e çmuar, ikën shumë shpejt.
Por ju doni që çdo gjë të jetë e përhershme. Ju e dashuroni dikë dhe premtoni se “Unë do të dua tërë jetën time”. Dhe ju shumë mirë e dini se nuk mund të jeni të sigurt as për nesër - ju jepni premtime të rreme. Krejt çfarë ju mund të thoni është: “Unë jam i dashuruar në ty në këtë moment dhe do ta fal veten time ty. Rreth të nesërmes, unë nuk di asgjë. Si mund të premtoj? Ti ke për të më harruar.”
Por të dashuruarit premtojnë të gjitha llojet e gjërave të cilat ata nuk mund t’i plotësojnë. Pastaj frustrimin futet brenda, pastaj distanca rritet me e madhe, pastaj vjen konflikti, dyluftimet, kacafytjet, dhe jeta që është menduar të jetë e lumtur bëhet vetëm një fytyrë e zgjatur nga mjerimi. Ramaprem, është mirë që je i vetëdijshëm frikës sate të madhe, kjo është nga intimiteti. Ky mund të behet një revolucion i madh për ty, dhe një revolucion, nëse shikon përbrenda dhe fillon të heqësh çdo gjë që mendon se është e turpshme. Dhe pranoje natyrën tënde ashtu siç është, jo ashtu siç duhet të jetë. Unë nuk ju mësoj për asnjë “duhet”. Të gjitha “duhet” e bëjnë mendjen e njeriut të sëmurë.
Njerëzit duhet të mësojnë bukurinë e qenësisë, shkëlqimin e mrekullueshëm të natyrës. Këto pemë nuk dinë për kurrfarë dhjetë urdhëresat, zogjtë nuk dinë për shkrimet e shenjta. Vetëm njeriu është ai i cili i krijoi vetes probleme.
Duke e dënuar natyrën e juaj personale, ju bëheni të ndarë, ju bëheni skizofrenik – dhe jo njerëz të rëndomtë, por njerëz me statusin e Sigmund Frojd-it, i cili kontribuoi shumë për njerëzimin, rreth mendjes. Metoda e tij ka qenë psikoanaliza, që ju duhet të bëheni të vetëdijshëm për të gjitha që janë në nënvetëdijen e juaj. Dhe kjo është fshehtësia, diçka që ishte e nënvetëdijshme u soll në mendjen e vetëdijshme, kjo avulloi. Bëheni më të qartë, më të ndritur. Sa më shumë që nënvetëdija çlirohet, vetëdija juaj vazhdon duke u rritur. Dhe sa me shumë që territori i nënvetëdijes ngushtohet, territori i vetëdijes zgjerohet. Kjo është një e vërtetë e madhe.
Lindja e ka njohur këtë për mijëra vjet, por në Perëndim, Sigmund Frojd ka instaluar atë – duke mos ditur asgjë për Lindjen dhe për psikologjinë e saj; ky ishte kontributi i tij individual. Por ju do të befasoheni: ai kurrë nuk ka qenë i gatshëm të jetë i psikoanalizuar vet.
Kolegët e tij shumë herë kanë insistuar: “Metodën të cilën po na jepni – dhe të gjithë ne kemi qenë të pasikoanalizuar – pse ju insistoni që ju nuk duhet të jeni të psikoanalizuar?”
Ai iu tha: “Harrone këtë.” Ai frikësohej ta ekspozonte veten e tij. Ai ishte bërë një gjeni i madh dhe ekspozimi i tij do ta sillte atë poshtë si njeri të zakonshëm. Ai kishte frika të njëjta, dëshira të njëjta dhe represione të njëjta.
Ai kurrë nuk fliste për ëndrrat e tij; ai vetëm dëgjonte ëndrrat e njerëzve të tjerë. Dhe kolegët e tij kishin qenë shumë të befasuar – “Kishte me qenë kontribut i madh njohuria rreth ëndrrave tuaja” – por ai kurrë nuk ishte pajtuar të shtrihet në kanapenë e psikanalizës dhe të flet për ëndrrat e veta. Sepse ëndrrat e tij ishin të zakonshme si tek njerëzit e tjerë – kjo ishte frika.
Një Gautam Buda nuk do të kishte frikë të shkonte në meditim. Ky ishte kontributi i tij – një lloj i veçantë i meditimit. Dhe ai nuk do të kishte frikë nga kurrfarë psikanalize, sepse për personin që mediton, një nga një të gjitha ëndrrat e tij zhduken. Gjatë ditës ai qëndron i heshtur në mendjen e tij, jo në trafikun e zakonshëm të mendimeve. Dhe gjatë natës ai fle në gjumë të thellë, sepse ëndrrat nuk janë gjë tjetër përpos mendime të papërjetuara, dëshira të papërjetuara, pasione të papërjetuara gjatë ditës. Ato përpiqen ta kompletojnë veten e tyre, të paktën edhe në ëndrra.
Do të jetë shumë e vështirë të gjendet burri i cili ëndërron për gruan e tij, apo një grua që ëndërron për burrin e saj. Por kjo do të jetë absolutisht e zakonshme që ata të ëndërrojnë për gratë e fqinjëve të tyre apo për burrat e fqinjëve. Gruaja është në dispozicion, ai nuk është duke shtypur asgjë përderisa është në lidhje me gruan e tij. por gruaja e fqinjit gjithmonë është më e bukur, bari është më i gjelbër matanë gardhi. Dhe ajo që është e paarritshme krijon një dëshirë të thellë të arrihet, të posedohet ajo. Gjatë ditës kjo nuk mund të arrihet, por në ëndrra, të paktën, ju jeni të lirë. Liria për të ëndërruar akoma nuk është marrë nga qeveritë. 
Kjo nuk do të zgjas shumë – shumë shpejtë ato do të largohen, sepse metodat janë të gatshme, veç janë të përgatitura, kështu që ata mund t’ju shohin se kur ëndërroni dhe kur nuk ëndërroni. Dhe është e mundur që një ditë shkenca të zbulojë vegla me të cilat ëndërrimet tuaja mund të projektohen në ekran. Ca elektroda do të futen në kokën tuaj. Ju do të fleni shumë shpejt, ëndërroni gëzueshëm, çoni dashuri me gruan e fqijut dhe e tërë kinemaja do ta shoh këtë – dhe ata do ta bëjnë shprehi të mendojnë se ky njeriu është një shenjtor!
Këtë gati sa ju mund edhe ta shihni; çdoherë kur një person flenë, shikon: nëse qepallat e tij nuk tregojnë asnjë lëvizje në sytë e tij, atëherë ai nuk ëndërron. Nëse ai ëndërron atëherë ju do të shihni sesi lëvizin sytë e tij.
Është e mundur të projektohet ëndrra jauj në ekran. Është gjithashtu e mundur të realizohet ëndrra e caktohet në ju. Por, të paktën, deri më sot asnjë kushtetutë as që flitet për atë se “Njerëzit nuk janë të lirë të ëndërrojnë, kjo e drejtë është e lindur.”
Gautam Buda nuk ka ëndërruar. Meditim është një mënyrë për të shkuar përtej mendjes. Ai jeton në heshtje plotë njëzet e katër orë – nuk ka valë në liqenin e vetëdijes së tij, nuk ka mendime, nuk ka ëndrra. Por Zigmund Frojd frikohet sepse ai e di se çfarë ëndërron.
Kam dëgjuar për një incident konkret. Tre novelistët e mëdhenj rus Çehov, Gorki dhe Tolstoj – kishin qenë të ulur në një bankë në park dhe bisedonin… dhe ata ishin miq të mirë. Të gjithë ishin gjeni; të gjithë kanë krijuar romane të tilla të mëdha që edhe sot, në qoftë se doni t’i numëroni dhjetë romane të mëdha botërore, të paktën pesë do të jenë nga novelistët rus – para revolucionit. Pas revolucionit, ata nuk kanë shkruar asnjë roman që ka cilësinë e gjenialitetit. Tani, ajo është nën instruksionin e qeverisë. Qeveria është i vetmi botues; qeveria kontrollon, dhe njerëzit që vlerësojnë nuk dinë asgjë për artin. Ata janë burokratët.
Komisioneri i policis në Poona kishe kërkuar, para se ligjëratat e mia të publikohen, ai duhet t’i vlerësojë ato – dhe çka një komisioner i policisë ka të bëj me meditimin? – por kjo kishte ngjarë në Rusi, dhe për këtë arsye, për shtatëdhjetë vjet, pas revolucionit, ata nuk kanë qenë në gjendje të krijojnë një roman të vetëm të madh. Por para revolucionit, Rusia ishte në maje të kreativitetit. Këta tre njerëz ende numërohet si romancierët më të mëdhenj.
Çehov iu kishte folur për gratë në jetën e tij. Gorki iu kishte bashkangjitur. Por Tolstoj kishte qëndruar i heshtur. Tolstoj ishte një i krishterë ortodoks shumë religjioz… ju do të befasoheni kur të dëgjoni se Mahtama Gandi, në Indi, i kishte pranuar të tre këta si mësues të tij, dhe njëri nga këta ishte Tolstoj.
Dhe ai duhet të ketë qenë shumë i shtypur… ai ishte njeriu më i pasur në Rusi – ai i përkiste familjes mbretërore – por ai jetonte si një lypsar i varfër, sepse “të bekuar janë të varfëritë se ata do ta trashëgojnë mbretërinë e Perëndisë”, dhe ai nuk ishte i vullnetshëm të heqë dorë nga mbretëria e Perëndisë. Kjo nuk ishte naivitet, dhe kjo nuk ishte e padëshirëshme – Ajo ishte shumë e dëshirshme. Ajo ishte shumë e lakmueshme, ajo kishte aq shumë instinkt për pushtet. Ai kishte sakrifikuar jetën e kësaj bote dhe gëzimet e saj, sepse ajo është një jetë e vogël… dhe pastaj për përjetësi ai do ta gëzojë parajsën dhe mbretërinë e Perëndisë. Kjo është një ujdi e mirë, gati si një lotarim dhe e sigurt.
Ai e jetonte një jetë shumë beqarie, hante vetëm ushqim vegjetarian… ai ishte pothuajse një shenjtor. Natyrisht, ëndrrat e tij duhet të kenë qenë shumë të shëmtuara, mendimet e tij duhet të kenë qenë shumë të shëmtuara, dhe kur Çehov dhe Gorki e pyetën atë: “Tolstoj, pse je i heshtur? Thuaj diçka!” ai tha: “Unë nuk mund t’ju them asgjë për gratë. Unë do t’ju them diçka vetëm atëherë kur me një këmbë jam në varr. Do ta them atë, dhe do të kërcej në varr.”
Ju mund ta kuptoni pse ai kishte aq frikë për të thënë diçka – ai vlonte brenda vetes. Tani, ju nuk mund të jeni intim me një person si Tolstoji. Intimitet thjesht do të thotë se dyert e zemrës janë të hapura për ju, ju jeni të mirëseardhur të hyni brenda dhe të jeni mysafir. Por kjo është e mundur vetëm nëse ju keni një zemër e cila nuk është e rënduar me shtypje seksuale, e cila nuk vlon prej të gjitha llojet e represioneve, që është natyrale, natyrale si pemët, si çiltërsia e fëmijëve. Tek atëherë nuk ka frikë nga intimiteti.
Kjo është ajo që unë jam duke u përpjekur të bëj: t’ju ndihmojë ta shkarkoni nënvetëdijen tuaj, ta shkarkoni mendjen tuaj, të bëheni të zakonshëm. S’ka asgjë më e bukur se me qenë vetëm i thjeshtë dhe i rëndomtë. Atëherë ju mund të keni shumë miq intim, sa më shumë që është e mundur marrëdhënie intime, sepse ju nuk keni frikë nga asgjë. Ju behni një libër i hapur – çdokush mund të lexojë. Nuk ka asgjë për të fshehur. Çdo vit, një klub gjuetie shkonte në kodrat Montana. Anëtarët me short vendosën se kush do të merrej me gatimin e ushqimit dhe gjithashtu vendosen se kushdo që ankohet për përgatitjen e ushqimit automatikisht do ta zëvendësojë kuzhinierin e gjorë.
Duke e kuptuar pas ditësh se askush me gjasë nuk do të rrezikojë të fletë me zë të lartë, Sanderson u përcaktua për një plan të ligë. Atë natë ai kishte gjetur diku jashtëqitje dreri dhe dy grushta i kishte hedhë në gjyveç. Kishte grimasa rreth zjarr-kampi pas shijimit të parë, por askush nuk tha asgjë. Në një moment, papritmas, një anëtar theu heshtjen: “Hej”, bërtiti ai, “ky gjyveç ka shije mut dreri – por të mirë!” Ai nuk u ankua, në fakt ai e çmoji. Ju keni kaq shumë fytyra. Brenda, ju mendoni diçka tjetër, jashtë, ju shprehni diçka tjetër. Ju nuk jeni një, tërësi organike.
Relaksohuni dhe shkatërroni ndarjet të cilat shoqëria ka krijuar në ju. Thuani vetëm atë që mendoni. Veproni në pajtim me spontanitetin e juaj personal, kurrë duke mos u brengosur rreth pasojave. Kjo është jetë e shkurtër dhe kjo nuk duhet të jetë e prishur duke menduar për pasojat këtu dhe atje. Vetëm duhet të jetohet totalisht, intensivisht, gëzueshëm, dhe me qenë si një libër i hapur, i gatshëm për gjithsecilin për ta lexuar atë. Natyrisht nuk do të bëni emër në librat e historisë. Por cili është synimi për të bërë emër në librat e historisë?
Jetoni, në vend se të mendoni për të qenë të përkujtuar. Ju do të vdisni. Miliona njerëz kanë jetuar në këtë botë dhe ne nuk ua dimë madje as emrat. Pranone këtë fakt të thjeshtë: se ju jeni këtu vetëm për ca ditë dhe pastaj do të ikni. Këto pak ditë nuk duhet humbur në hipokrizi, në frikë. Këto ditë duhet të jenë të lumturuara.
Askush nuk di asgjë rreth të ardhmes. Parajsa juaj ferri juaj dhe Zoti juaj janë me sa duket në të shumtën të gjitha hipoteza të padëshmuara. E vetmja gjë që është në duart tuaja është jeta juaj – bëjeni atë sa më të pasur që është e mundur. Me intimitet, me dashuri, me hapjen e vetes suaj për shumë njerëz, ju bëheni më të pasur. Dhe nëse mund të jetoni në dashuri të thellë, në miqësi të thellë, në intimitet të thellë me shumë njerëz, ju keni për të jetuar me të drejtë, dhe kudo që t’ju ndodh me qenë… ju keni për të mësuar artin, ju do të jetoni aty, gjithashtu, gëzueshëm.
M’u kujtua një filozof anglez, Edmund Burke. Kishte qenë mik i mirë me kryepeshkopin e Anglisë. Sa herë që Edmund Burke ligjëronte në universitet, kryepeshkopi shfrytëzonte rastin të shkojë dhe të dëgjojë atë. Ishte e vlershme të dëgjohej ai – çdo deklaratë e tij vinte me tërësinë e tij, me autoritet të madh. Por ai kurrë nuk kishte vajtur në kishë për të dëgjuar kryepeshkopin në liturgjitë e së dielës. Kryepeshkopi i thotë: “Të paktën edhe ti duhet njëherë të vishë. Unë gjithmonë po vij të të dëgjojë.”
Edmund Burke i përgjigjet: “Ti vjen tek unë të më dëgjosh sepse krejt çfarë di ti nuk janë njohuritë tuaja – të gjitha janë të huazuara, dhe ti nuk je i sigurt për këtë. Çfarëdo që unë them është përvojë e imja, dhe unë jap çdo shënim dhe dëshmi dhe argument për atë. Unë garantoj me jetën time për deklaratat e mia. Ti je vetëm një papagall. Por, pasi që më pyete, unë do të vij të dielën e ardhshme.”
Kështu kryepeshkopi përgatiti një predikim me të vërtetë madhështorë, duke menduar se Edmund Burke do të jetë prezent, kështu që predikimi duhej të ishte sa më madhështor që mund të bëhej. Por ai u befasua. Edmund Burke qëndronte në rreshtin e parë por nuk kishte asnjë emocion në fytyrën e tij. Ai nuk mund të gjykonte se çfarë i pëlqente atij, dhe çfarë nuk i pëlqente, a pajtohej me atë, apo nuk pajtohej. Kryepeshkopi ishte shumë në mëdyshje. Posa predikimi përfundoi, Edmund Burke u ngrit dhe i tha: “Unë e kam një pyetje të pyes, një pyetje shumë të thjeshtë. I tërë predikimi yt ishte, në një formë të përmbledhur, për njerëzit të cilët e jetojnë jetën e moralshme në pajtim me ideologjinë tënde krishtere, dhe besojnë në Jezu Krishtin, do shkojnë në parajsë pas kësaj jete. Ata që nuk besojnë në Jezu Krishtin dhe çojnë jetë të një mëkatari, do të bien në ferr të përjetshëm pas kësaj jete.
Pyetja ime është - tha Edmund Burke: se nëse një person është i moralshëm por nuk beson në Jezu Krishtin, çfarë do të ndodhë? Ai është i mirë. Jeta e tij është një jetë për t’u lavdëruar por ai nuk beson në Jezu Krishtin – ku do të jetë ai? Apo, një njeri që beson në Jezu Krishtin por është një mëkatar i madh – ku do të jetë ai? Ke humbur rastin të përmendësh dy pika shumë të rëndësishme; predikimi yt ishte gjysmak. Dhe unë isha në pritje të shoh se a je në dijeni për këto dy mundësi apo jo.”
Kryepeshkopi për një moment mendoi – kjo pyetje me të vërtetë është e rrezikshme. Nëse si thotë se njerëzit e mirë shkojnë në parajsë edhe nëse nuk e besojnë Jezu Krishtin, atëherë Jezu Krishti dhe besimi në të bëhen i panevojshëm, jo-esencial. Dhe nëse ai thotë kush beson në Jezu Krishtin – edhe nëse është mëkatar – do të shkojë në parajsë, atëherë mëkati do të pranohet nga vetë kisha.
Ai ishte në një situatë shumë të ngatërruar. Ai i tha: “Pyetja jote kërkon pak kohë për ta shqyrtuar unë detajisht. Vetëm m’i jep shtatë ditë. Të dielën tjetër, unë do të përgjigjem.”
Për shtatë ditë, ai i provoi të gjitha librat, provoi këtë mënyrë atë mënyrë, por… pyetja ishte e thjeshtë… dhe ai ishte kap në dilemë. Ai nuk kishte mundur të fle gjatë këtyre shtatë ditëve, sepse si t’i dal ne fytyrë Edmund Burke-s dhe kongregacionit? Dhe çfarëdo që ai do të thoshte dukej se do të ishte gabim: ose ajo do të ishte kundër Jezu Krishtit ose do të ishte kundër jetës morale. Ai u pendua shumë që e ka ftuar në kishë!
Ai shkoi herët në mëngjes në kishë, para se të vij kongregacioni. Ai akoma nuk kishte asnjë përgjigje. Ai mendoi: “Në mëngjes herët, kur askush nuk është në kishë, unë do t’i lutem vetë Krishtit të më tregoj dritën, të më jep përgjigje. Sepse jo vetëm prestigji im që është në pikëpyetje, por edhe prestigji i tij gjithashtu vihet në pikëpyetje.”
Shtatë ditë, pandërprerë i shqetësuar, pa gjumë… ai ishte gjunjëzuara përpara statujës së Jezu Krishtit. Ai bie të fle dhe ëndërron një ëndërr. Natyrisht, se për shtatë ditë vetëm një gjë ishte në mendjen e tij, ëndrra gjithashtu ishte e lidhur me këtë.
Ai kishte parë vetën e tij të ulur në tren, dhe pyet: “Ku po shkojmë ne?” Dikush i përgjigjet: “Ky tren shkon për në parajsë.” Ai ndjeu një relaksim të madh “Kjo është përkryeshëm e mirë. Shpresoj se këtë Jezu Krishti e ka bërë, kështu që ju vetë mund të shihni se kush shkon në parajsë dhe kush nuk shkon,”
Me të arritur në stacionin e parajsës, ai nuk mund të besonte – ajo dukej aq e klabur. Ai hynë brenda në parajsë. Njerëzit që i takonte ishin pothuajse kufoma, ecnin. Ai i njohu disa shenjtorë dhe i pyeti ata: “Dua t’ju pyes diçka: ku është Gautam Buda?” sepse ai kurrë nuk kishte besuar në Jezu Krishtin apo Zotin, por ai ishte një njeri shumë u moralshëm mund ta imagjinoni.
Shenjtorët i thanë: “Ai nuk është këtu.”
“Po Sokrati? Edhe ai gjithashtu nuk ka besuar në ndonjë zot, por ishte një njeri me moral të lartë.”
“As ai nuk është këtu.”
Dhe ai tha: “Pse e tërë kjo parajsë duket si një rrënojë? Dhe shenjtorët duken si të vdekur; nuk duket të ketë ndonjë gëzim. Unë kam menduar se engjëjt shkojnë duke kënduar me harpat e tyre. Unë nuk shoh asnjë engjëll, asnjë harpë, asnjë këngë, asnjë vallëzim – vetëm disa shenjtorë të shurdhër e të vdekur që janë ulur nën pemë.” Dhe kë do që ai e pyeste i thonin: “Mos na mërzitë. Ne jemi të lodhur.”
Për një moment në mendjen e tij erdhi një ide se mos ndoshta ky tren shkon për në ferr, gjithashtu, kështu që ia nxitoi prapa në stacion, dhe treni qëndronte në platformë, gati të nisej për në ferr. Ai hyri në tren, dhe posa ferri filloi të afrohej, ai ishte edhe më i hutuar. Era ishte me aromë lulesh. Aty kishte aq shumë gjelbërim, bar të gjelbër. Stacioni ishte aq i bukur – ai kur s’kishte menduar se një stacion mund të jetë aq i bukur. Dhe njerëzit dukeshin aq të lumtur, aq të gëzuar. Ai tha: “Oh Zot, është këtu diçka gabim apo çfarë?”
Ai pyeti: “A është ky me të vërtet ferri?”
Ata i thanë: dikur ka qenë. Para se të vijnë Gautam Buda, Sokrati, Epikuri, Mahaviri, Lao Ce dhe njerëzit si këta, ka qenë ferr. Por tani ata e kanë transformuar tërë këtë vend.”
Ai hyri në ferr dhe nuk mund të besonte – aty ishte gëzim absolut! Vetë ajri ishte përplot i hareshëm. Dhe aty kishte vallëzim dhe aty kishte këndim, dhe ai pyeti dikë: “Ku është Gautam Buda?” Ata iu përgjigjen: “A e shihni në kopsht, është duke i ujitur trëndafilat.”
“E ku është Sokrati?”
Dhe ata iu përgjigjën: “Sokrati është duke punuar në fushë.”
“Ku është Epikuri?”
Ata thanë: “Ai është menjëherë prapa jush, njeriu që po vallëzon dhe po luan me kitarë është Epikuri.”
Në atë moment, shqetësimi ishte shumë i madh – ai u zgjua. Ai tha: “Zoti im! Çfarë ëndrre!”
Njerëzit kishin filluar të vijnë – në veçanti, Edmund Burke i cili veç ishte ulur në rreshtin e parë, duke pritur përgjigjen.
Kryepeshkopi i gjorë tha: “Unë nuk isha në gjendje të gjej përgjigje. Por unë e pashë një ëndërr të cilën do ta tregoj, dhe ti do ta konkulodosh përgjigjen nga ëndrra.”
Ai e rrëfeu ëndrrën. Edmund Burke tha: “Tani edhe ti konkludo gjithashtu! Konkludimi është i qartë: se kudo që njerëzit e mirë janë është parajsë. Nuk është se njerëzit e mirë shkojnë në parajsë – kudo që janë njerëzit e mirë – aty bëhet parajsë. Dhe kudo që njerëzit e marrë dhe idiotët janë – ata mund të jenë besimtar të mëdhenj në Zotin dhe Jezu Krishtin dhe në Biblen e Shenjët, kjo s’ka lidhje – edhe parajsa bëhet një grumbull gërmadhash. Ajo bëhet ferr.”
Unë e kam dashur këtë incident shumë sepse kjo është qasja ime, gjithashtu. Nëse ju jeni modest, të dashur, të hapur, intim, ju krijoni një parajsë rreth vetes. Nëse jeni të mbyllur, vazhdimisht në defanziv, gjithmonë të brengosur se dikush mund të vij t’i mësojë mendimet tuaja, ëndrrat tuja, perversionet tuaja, ju do të jetoni në ferr.
Ferri është brenda juve si dhe parajsa. Ato nuk janë vende gjeografike.
Ato janë hapësirat tuaja shpirtërore. Ramaprem, pastrim i vetes suaj dhe meditimi nuk është asgjë tjetër përpos pastrim i të gjitha plehrave që janë grumbulluar në mendjen tuaj. Kur mendja është e qetë edhe zemra këndon… vetëm dëgjoni këta zogj.
Do të jeni të gatshëm, pa asnjë frikë por me gëzim të madh, të jeni intim. Dhe pa intimitet, ju jeni të vetmuar këtu në mesin e të huajve. Me intimitet ju jeni të rrethuar nga miqtë, nga njerëzit që ju donë juve. Intimiteti është përvojë e madhe. Një që nuk duhet të humbet.
Por, par se të bëheni të pafrikshëm nga intimiteti, ju duhet të jeni totalisht të pastër prej të gjitha plehrave të cilat religjionet i kane derdhë në ju, të gjitha jashtëqitjet që u janë dhënë juve në duar. Përfundoni me të gjitha këto, dhe jetone jetën në paqe, qetësi, lumturi, në këngë dhe valle. Dhe ju do të transformoheni… kudo që të jeni, vendi do të bëhet parajsë.


Marrë nga libri: “The Hidden Splendor”


Bhagwan Shree Rajneesh - OSHO
Shqipëroi: Valdet FETAHU