Metafizika, më thoshte dikur
profesori i filozofisë, u quajt, kështu nga lëçitësi latin, ajo pjesë e veprës së
maqedonasit (ama, maqedonasit të vërtetë) Aristotel, që vinte pas Fizikës. Por meqë
kjo,pra physis do të thotë natyrë, metafizikja është thjesht e mbinatyrshmja,
pra. E përtejshmja, infiniti, e pashmja simbas dritës...
E unë tani vazhdoj të
them se ne jetojmë në epokën e anti-metafizikës, në atë epokë që unë do ta
quaja KONSUMIZËM, dhe të gjitha këto tingëllojnë patetike, apo jo?!. Kjo epokë
është përveç tjerash edhe ANTI-FIZIKE. Kaq na janë errësuar sytë dhe kemi humbur edhe atë lidhje që kishim me
natyrën, me fiziken. Dhe meqë e kemi humbur, kjo lidhje është bërë qëllim në
vetvete. Priremi drejt fizikes, duke u nisur nga dëshpërimi ynë material, si
dikur që prireshim drejt metafizikes, duke u nisur nga pamjaftueshmëria jonë
fizike.Por shpirti ynë është aq i paushqyer, sa çdo kundërmim metafizik, na bën
efektin e një helmi. Sa nga njerëzit e sotëm mund ta dëgjojnë Moxartin, pa iu
dukur si "muzikë të vdekurish" fjala vjen?
Për të folur tani më
konkret për shpirtin tonë si shqiptarë, e ndjejmë sa i kufizuar është
bërë ai, nga reformat e historisë, sidomos atyre të shekullit të kaluar. Nuk po
flasim për shpirtin Spirit (Spiritus, Geist), por për shpirtin Soul (Anima,
Seele). Për botën gjysmë-errësirore të shqisave, që po errësohet gjithmonë e më
shumë. Shpirti ynë po humbet instinktet, pa fituar mendimin. Po humbet
reflekset, pa fituar refleksionin. Mendimi është instinkt i ri, prandaj i
dominon instinktet e vjetra fizike, dhe është i vetmi instinkt metafizik.
Në mungesën e programeve reale, atyre që i mundësojnë
njeriut të vetëndërtohet, jemi sot para dy modeleve "sendërtuese".
Sera e socializmit jugosllav është zëvendësuar me xhunglën e tranzicionit, dhe
synohet që të shitet xhungla për të blerë serën. Të dyja këto modele zhvillimi
të kopshtit antropologjik, shpirtit ja marrin frymën .Xhungla është model
a-politik, pra antimodel, anarki. Ndërsa sera, a sera, ajo prodhon në seri, por
ama, njerëz të skaduar, të konsumuar, të harxhuar.
Nëse elita (këtu nuk
e kam pjalën për Elita 5,që pavarësisht bën muzikë të bukur) , kjo elita ,për
të cilën po shkruaj, ka modele kaq të skaduara për ne, kjo do të thotë se ajo
nuk ka model për vete. Dhe ajo nuk ka lidhje organike me elitarizmin evropian,
sado që me fjalë mundohet ta bëjë. E madje pyetja shtrohet: a kemi elitë ne?Fatkeqësisht
përgjgjja është JO. Nuk kemi. Kjo elitë
synon të na bëjë të besojmë se ne nuk kemi teknologjinë për ta kuptuar. Por
meqë ajo e ka teknologjinë, si ka mundësi që nuk kupton vetveten?!
Thjesht se i mungon ai dimensioni...
Ç'është një elitë, për mendimin tim ajo është mëse një
lëvizje që prodhon metafizikë?! Në kohën kur njerëzimi ishte më pak i
robotizuar nga teknika, i donte lundërtarët , poetët dhe heronjtë e vet, pasi
këta e pajisnin me metafizikë, i jepnin frymëmarrje univerale, energji
jetësore, largpamësi profetike. Sot sistemit nuk i duhen më tërë ato figura të
shpirtit, atij i duhen thjesht bateri, bateri dhe karikues baterie.
Pa metafizikë, fjalët janë thjesht miza. Janë miza që
kalojnë kokë më kokë, hyjnë në veshë e dalin nga goja, gjithnjë e më të
azdisura, gjithnjë e më pickuese e verbanike. Shikojini se ç'ndodh me tërë
komunikatorët - të ekranit të vogël -
gazetarët, politologët e politikanët, pedagogët e intelektualët, aktorët e
regjisorët, këngëtarët dhe kompozitorët? A bëjnë gjë tjetër përpos së
transmetuari mizat?! Mizat e njëri-tjetrit. Mizat e labirintit! Mizat e këtij
realiteti të mbyllur, jo për shkak të vogëlsisë së vendit, por për shkak të
mungesës së metafizikës!
Diçka aktuale, tash. Kur them se ne "qytetarët e këtij
Shteti" duhet të dalim, nuk kem parasysh se duhet të bëjmë pasaportat
biometrike dhe të harxhojmë ato pak kursime që kemi. Të dalim, të dalim, pra, sa
më parë, e jo të ikim, por të shkojmë, aty ku liria funksionon...
Kur flet për fiziken dhe metafiziken, s'mundesh dot ma ta
vesh theksin tek e dyta. E don metafizika e tekstit. Ngase thjesht po shkruan
pa folur. E në fakt në kohën tonë për shkak se po minohen të dyja, natyra dhe e
mbinatyrshmja bëjnë lidhje të vetme, për të krijuar njeriun me ndjeshmëri
kozmike, si përgjigje ndaj robotit elektronik.
Pse e duam hebreun, të krishterin, muslimanin, siç duam
poetin, muzikantin, e Ainshtajnin? Se kanë metafizikë, se kuptojnë gjuhën e
krijimit, ia hapin dyert dritës, dhe janë jeta e kësaj bote, që pa ta s'ka
jetë.
Metafizika ,pra është ajo kah synohet. Pasi vetëm duke
synuar të gjesh mbinjerëzoren, mund të arrish së paku tek njerëzorja.
UFFF..........